Vorig jaar startte ik Klimaat in de straat, een podcast over klimaatverandering in mijn eigen woonplaats: Oosterbeek. Wat heb ik hiervan geleerd? In dit artikel deel ik vier belangrijke inzichten.
Klimaatverandering is een globaal probleem. De gevolgen hiervan stromen via nieuwsberichten ons leven binnen. Van smeltende ijskappen tot grootschalige bosbranden. Maar welke gevolgen van klimaatverandering vind je als je inzoomt op je gemeente? Je straat? Of zelfs je eigen achtertuin?
Met die vragen (en een podcastmicrofoon) trek ik door de gemeente Renkum, waar mijn woonplaats Oosterbeek onderdeel van is. Ik spreek af op plekken die tekenend zijn voor klimaatverandering. Denk aan droogstaande beken, wijken met veel dode bomen en straten die regelmatig onderlopen door extreme regenval.
Daar spreek ik mensen die de gevolgen van klimaatverandering ervaren, tijdens hun werk of in hun persoonlijk leven. De podcastserie is nog niet afgerond, maar hieronder deel ik alvast vier lessen. Lessen die zich overigens niet beperken tot mijn eigen woonplaats. Waar in Nederland je ook woont, met onderstaande zaken krijg ook jij te maken…
1) We moeten aan de slag om onze drinkwatervoorziening veilig te stellen
Door de verandering van het klimaat zien we vaker periodes met extreme droogte. We hebben een aantal hete zomers achter de rug waarin weinig regen viel. Grasmatten werden geel, bomen lieten hun bladeren vallen en de verkopers van airco-systemen deden goede zaken. Dat zijn de zichtbare gevolgen.
Er zijn ook gevolgen die minder zichtbaar zijn. Neem onze watervoorziening. Tijdens hete zomers wordt extra grondwater gebruikt terwijl de aanvulling nihil is. Hoe kunnen we slimmer omgaan met ons water? En hoe zorgen we dat water in natte periodes beter wordt vastgehouden? Hierover ging ik in gesprek met dorpsgenoot en ecohydroloog Flip Witte.
Jij kunt ook een steentje bijdragen aan een nattere leefomgeving. Aan de ene kant kun je drinkwater besparen, bijvoorbeeld door geen zwembaden te vullen in de zomer. En je kunt zorgen dat regen beter de bodem intrekt, bijvoorbeeld door tegels uit je tuin te halen en je regenpijpen af te koppelen.
2) Klimaatverandering zie je in jouw eigen achtertuin
Je hoeft niet ver te reizen om de gevolgen van klimaatverandering te zien. Sterker nog: je hoeft alleen de achterdeur open te doen. In tuinen leven dieren- en plantensoorten die hier voorheen niet voorkwamen. Mediterraanse spinnen bijvoorbeeld, zoals de wespspin en de valse wolfspin. Of vlinders, zoals de koninginnenpage. De leefgebieden van bepaalde diersoorten verschuiven naar het noorden.
Het is razend interessant om nieuwe soorten in de tuin te zien. Maar een nieuwe samenstelling van insecten kan ook problematisch zijn. Er ontstaan bijvoorbeeld plagen. Er zijn zelfs scenario’s waarin ziekte dragende muggensoorten oprukken naar Noord-Europa. Soorten die in een warmer Nederland gedijen en maar weinig natuurlijke vijanden hebben. Hierover ging ik in gesprek met televisiemaker Erik den Boer.
Wat kun je zelf doen? Als individu kun je de verandering in insectenpopulaties natuurlijk niet stoppen, maar je kunt wel helpen om die in kaart te brengen. Download de app Obsidentify en leg de natuur in jouw eigen tuin vast. Deze wordt opgeslagen in een database en draagt bij aan onderzoek. Specifiek voor vlinders kun je een LedEmmer bestellen bij de Vlinderstichting. Deze trekt vlinders aan die je vervolgens kunt vastleggen.
3) We betalen nu al met hoge kosten door lokale klimaatschade
Niet alleen gebieden die door rampen worden getroffen kampen met klimaatschade. Mijn gemeente was in 2018 – waarin we een hele droge zomer hadden – zo’n 150.000 euro kwijt als gevolg van droogte, vertelt klimaatwethouder Joa Maouche. “En dan gaat het alleen nog maar over de plantvakken.” (De schade van 2022 is nog niet bekend, omdat in de lente pas blijkt welk gemeentelijk groen de droogte heeft overleefd.)
Daarnaast spelen de kosten van klimaatadaptatie mee. De omgeving wordt aangepast om met de gevolgen van klimaatverandering om te gaan. Kwetsbare boomsoorten worden vervangen door diverse exemplaren die beter gedijen in een warm klimaat, er worden wadi’s aangelegd zodat het riool niet overbelast raakt en straten worden opnieuw aangelegd met speciale cilinders die overtollig water opnemen.
Jij kunt ook iets doen om die klimaatschade te beperken. Om het riool niet onnodig te belasten, is het belangrijk om tegels uit je tuin te halen en regenpijpen af te koppelen.
4) Als individu kun je een cruciale rol spelen in de lokale energietransitie
Om de opwarming van de aarde in te dammen, stappen we massaal over op duurzame energiebronnen. En je hoeft geen grote organisatie te hebben om daar een belangrijke rol in te spelen. Ik sprak Wim Schoonderbeek, een gepensioneerd ingenieur en medeoprichter van het Hevea Initiatief. Schoonderbeek zet zich al jaren in om zijn woonplaats Heveadorp – en andere dorpen in de gemeente Renkum – te verduurzamen.
Schoonderbeek onderhandelde met aanbieders van zonnepanelen en regelde een raamcontract waar zijn dorpsgenoten gebruik van konden maken. Daarnaast hielp hij inwoners aan subsidie voor isolatie en probeerde hij zijn dorp vroegtijdig van het gas af te krijgen. Alsof dat niet genoeg is, werkt hij nu aan grootschaliger projecten. Hij onderzocht of een nabijgelegen stuwcomplex in de Nederrijn geschikt is voor waterturbines en toverde een oude steenfabriek om tot zonne-energiecentrale.
Kortom: Je invloed op de energietransitie stopt niet bij de grenzen van je erf. In collectieven met buurtgenoten kun je meer energie besparen én meer duurzame stroom opwekken!
Abonneer!
Wil je meer weten? Luister alle interviews terug en abonneer je op Klimaat in de straat in jouw favoriete podcastapp. Je kunt minimaal elke maand een nieuwe aflevering verwachten.
Sjoerd is eigenaar van podcast Agency De Podcasters en bedenker van de podcast Klimaat in de straat.
