Zonnepanelen uitzetten bij negatieve energieprijzen: de ultieme gids

Eerst bespreken we de manieren waarop je handmatig de teruglevering van je zonnepanelen kunt beperken of stoppen. Bij de meeste omvormers ben je nog beperkt tot methoden waarbij je thuis fysiek aanwezig moet zijn. Er zijn slechts enkele merken die het al mogelijk maken om via een app de omvormer op afstand te laten stoppen met het terugleveren van zonnestroom. Elke methode heeft z’n eigen voor- en nadelen. Lees hierna welke methode voor jou het beste is.

1. De groep in de meterkast uitzetten

De eerste methode is de meest eenvoudige, maar niet een die we aanbevelen. Zonnepanelen zitten in de meterkast op een aparte groep. Het is dan ook heel gemakkelijk om naar de meterkast te lopen en daar de groep van de zonnepanelen uit te schakelen. Hiermee wordt de stroomtoevoer naar de zonnepanelen handmatig onderbroken en vallen ze uit.

Gelijkstroomexpert Henry Lootens raadt deze methode af. Het uitschakelen van apparatuur terwijl deze onder spanning staat veroorzaakt overspanning en daar kan elektronica niet goed tegen. Fabrikanten beschermen hun elektronica hier tegen zodat bij stroomuitval apparatuur meteen kapot is. Maar het als een aan/uit-knop gebruiken is iets waar het niet voor gemaakt is.

Wanneer je toch graag met een eenvoudige schakelaar je omvormer wilt kunnen uitzetten, maak dan bij voorkeur gebruik van een lastscheider.

2. Gebruik de lastscheider van de omvormer

Omvormers worden vrijwel altijd geïnstalleerd met een externe wisselstroomschakelaar, oftewel een lastscheider. Een lastscheider, die in de volksmond vaak een werkschakelaar wordt genoemd, is een schakelaar waarbij de omvormer veilig, terwijl deze onder spanning staat, kan worden uitgezet. De lastscheider is een losse unit die in de directe omgeving van de omvormer wordt geplaatst.

3. Gebruik de bediening of het display van de omvormer

Een andere methode is het bedienen van de omvormer van de zonnepanelen met de knoppen op het apparaat of via het LED-display. Omvormers die dit ondersteunen hebben een ‘power limit’ of ‘export limit’ optie waarmee de teruglevering kan worden verminderd of gestopt. Deze methode is voor je omvormer het meest duurzaam, maar je bent er wel langer druk mee dan bij methode #1 en #2.

4. Gebruik de webinterface of app

Bovengenoemde methoden zouden grotendeels overbodig zijn als alle omvormers een webinterface of app zouden hebben via waar je de omvormer kunt uitschakelen. In de eerste versie van dit document was deze methode nog niet opgenomen, maar inmiddels maken steeds meer omvormers het mogelijk om via web of app de teruglevering te stoppen.

Tot zover de handmatige methoden om de omvormer uit te zetten. Wat we natuurlijk eigenlijk willen is dat we de omvormer digitaal aan en uit kunnen zetten, bijvoorbeeld via een API of modbus. Zo kunnen de teruglevering ook slim aansturen, bijvoorbeeld door het te koppelen met Home Assistant of andere domoticasoftware. Het meest eenvoudige is natuurlijk dat de omvormerfabrikant het zelf aanbiedt.

5. Gebruik de app

In onze podcast deden we de oproep aan omvormerfabrikanten om het aansturen van de omvormer op basis van dynamische prijzen zelf mogelijk te maken. En inmiddels kunnen we bekend maken dat de eerste overstag is! SolarEdge biedt in de beta-versie van haar software nu de mogelijkheid om je ’teruglevering te beperken of te stoppen’ op basis van negatieve energieprijzen.

6. Gebruik de API of andere koppeling

Voor een beetje groene nerd zou dit de ideale methode zijn. Een fabrikant die het out-of-the-box mogelijk maakt om de omvormer van buiten aan te kunnen sturen, via een API of andere integratie. Maar helaas zien we dit in de praktijk erg beperkt terug. Een nadeel van deze methode is dat je afhankelijk bent van de software of clouddiensten van de fabrikant.

7. Gebruik een slimme stroomonderbreker

Bij de handmatige methoden vertelden we al over de mogelijkheid om het terugleveren te stoppen door de groep van de zonnepanelen uit te zetten in de groepenkast. Dezelfde methode is ook slim mogelijk door een 1- of 3-fase slimme stroomonderbreker gebruiken. Deze slimme stroomonderbreker werkt bijvoorbeeld via WiFi of Zigbee en is zodoende te koppelen aan je domotica. Via bijvoorbeeld Home Assistant is het dan mogelijk om op commando of als onderdeel van een automatisering (“Er zijn negatieve energieprijzen!”) in één klap je zonnepanelen te laten stoppen met terugleveren.

Deze methode klinkt zeer eenvoudig en goed geschikt. Waar het niet dat op een dergelijke manier groepen uitschakelen in de meterkast in Nederland verboden is. Dat wil zeggen, een erkende installateur mag het zo niet installeren. Gelijkstroomexpert Henry Lootens en groene nerd Bas raden deze methode sterk af. Bas: “Het kan goed gaan, maar bij een ondeugdelijk product kunnen bij overspanning draden versmelten met brand als gevolg”.

Batterij-expert Melvin van Melzen past thuis deze methode toe. Hij plaatst hier wel een dikke vette disclaimer bij: je moet wel heel goed weten wat je doet en goede apparatuur bestellen. Hij heeft zelf een 1-fase aansluiting en gebruikt daar deze slimme stroomonderbreker van Tuya voor van 63A en met ondersteuning voor Zigbee, die hij met Home Assistant aanstuurt.

8. Stuur de omvormer aan via RS485 en modbus

Modbus is een protocol waarmee apparaten met elkaar kunnen communiceren. Het is een
open protocol en is dus niet aan merk gebonden. Modbus is in eerste instantie gemaakt om via
een seriële datalijn te communiceren maar later is hier ook TCP/IP bijgekomen, wat het protocol nieuw leven heeft ingeblazen.

Deze meeste omvormers hebben een RS485 seriële aansluiting. Via deze poort kunnen we met de omvormer communiceren door gebruik te maken van modbus. Voor groene nerds is deze methode een uitkomst: het is zo mogelijk om ‘domme’ omvormers alsnog ‘slim’ te maken. Deze manier vereist echter wel de nodige technische kennis. Grof geschetst heb je drie dingen nodig:

1. Een RS485 naar USB kabel of RS485 naar Ethernet device. Hiervoor gebruik je bijvoorbeeld een USB naar RS485 Adapter of RS485 naar Ethernet converter.
2. Een apparaat om die de opdrachten naar de omvormer stuurt, bijvoorbeeld je laptop, een Raspberry Pi of ESPHome
3. Een integratie of koppeling

Het schema is in de basis eenvoudig. Je verbindt een computer via USB <> RS485 kabel met de omvormer en kan zo commando’s sturen. Het meest praktische is dat om te doen met de computer waar je domoticasoftware op draait. Als die fysiek bij elkaar staan kun je deze direct met een kabel te vinden. Is dat niet het geval, dan kun je bv. ESPHome device gebruiken, die je vervolgens weer via Ethernet of WiFi kunt aansturen via je domoticasoftware.