Als je een boom of struik in je tuin plant, wil je natuurlijk dat die snel aanslaat, niet doodvriest of uitdroogt en voldoende voeding krijgt om snel gezond te groeien. De beste manier om dat te doen is met sheetmulchen. In dit artikel leg ik uit wat sheetmulchen is, hoe het werkt en laat ik zien dat je op deze manier je planten een kickstart kunt geven met minimale moeite en kosten.
Waarom sheetmulchen?
Veel fruitbomen en struiken wortelen heel ondiep. Een appelboom bijvoorbeeld heeft een flink deel van de wortels vlak aan de oppervlakte. Plant je zo’n boom in een grasveld, zoals in de meeste boomgaarden het geval is, dan concurreert die boom dus met het gras om water en voedingsstoffen. Haal je het gras, en dus de concurrentie weg, dan kan de appelboom sneller en gezonder groeien. Maar schoffelen of spitten rond je boom kan niet, want dan beschadig je ook de wortels van je boom. Bestrijding van het gras moet dus van bovenaf zonder de bodem en het bodemleven te verstoren. Dat kan door het gras te bedekken en zo het licht weg te nemen. Na een groeiseizoen zal het gras dood zijn en verteren tot voeding voor je boom of struik. Dat geldt trouwens niet alleen voor gras, maar voor bijna alle planten op de grond.
Als je het gras meteen bedekt met organisch materiaal vol voedingsstoffen, wordt de bodem langzaam gevoed met voeding die je boom kan opnemen. Compostering ter plekke. Dat scheelt meteen ook gehannes met een composthoop. Compostering ter plekke van bovenaf zonder spitten heet ‘mulchen’. Geen idee waar dat woord vandaan komt. Sommigen spreken het uit als ‘mulgen’ met een harde g, puristen hebben het over ‘multsjen’. Mij maakt het niet uit. Waar het om gaat is dat het weinig werk is en veel oplevert. Veel mensen die met permacultuur of voedselbossen bezig zijn, werken veel met sheetmulch.
Hoe werkt sheetmulchen in de praktijk?
Bij sheetmulchen maak je meerdere lagen op de bodem die het onkruid onderdrukken, de bodem voeden en een mix bevatten van snelle en langzaam verterende voedingsstoffen. Zo kun je in 10 minuten een boom voor 3 tot 5 jaar van voeding voorzien. Er zijn allerlei varianten op het recept, en je kunt eenvoudig variëren met de organische stoffen die je voorhanden hebt of makkelijk kunt krijgen, maar de basis werkt als volgt:
1) Wil je nog aan de slag met mineralen, kalk enzo? Doe dat dan eerst, zodat dat alvast in de bodem komt. Ik heb bijvoorbeeld erg zure grond en heb een deel van de tuin daarom bestrooid met zeeschelpenkalk. Anderen willen misschien nog lavameel toevoegen.
2) Geef je plant even flink water. De mulch zal op termijn een mooie spons vormen die de plant ook in droge tijden langer van vocht voorziet, maar juist de eerste paar maanden kan de mulch juist wat water opnemen die anders bij de wortels zou komen.
3) Leg een paar flinke stukken karton rond je boom of struik. Ga uit van minimaal een meter rond de boom aan alle kanten. Bij struiken kan dat wat minder zijn. Zorg dat de stukken karton minimaal 30 centimeter overlappen want sommige planten kunnen een heel eind zonder licht tussen twee lagen karton door groeien. Sommige dozen hebben dikker karton dan anderen. Heb je dun karton, leg dan meer neer. Ik leg vaak twee stukken in de lengte (links/rechts) en twee de in breedte (achter/voor). Zorg dat de stam net vrij is. Die mag namelijk niet langdurig nat zijn in verband met schimmels. Karton met zwarte inkt is veilig. Karton met gekleurde inkt niet altijd. Je kunt ook uitgevouwen kranten gebruiken als je nog een geprinte krant ontvangt.
Het karton op deze foto is extra dik. Bij dunner karton leg ik een dubbele laag neer.
4) Leg een flinke laag snel verterende organische materialen op het karton. Herfstbladeren bijvoorbeeld. Of grasmaaisel, compost, mest, bladerig snoeiafval. Het liefst een mix. Een centimeter of 10 dik is prima. Minder kan ook, maar dan moet je later af en toe aanvullen.
Hier heb ik eerst een laag gemende herfstbladeren op het karton gelegd en daarna een laag stro/hooi.
5) Leg een laagje langzaam verterende organische materialen op de vorige laag. Denk aan ruwer snoeiafval, houtsnippers, stro enzo.
Tot slot een kruiwagen houtsnippers die ik van een hovenier heb gekregen. De houtsnippers drukken de bladeren flink in.
6) Check de eerste periode af en toe nog even de stam. Die moet net vrij zijn om schimmelvorming te voorkomen.
Je sheetmulch is nu klaar. Dat viel mee toch?
Wat gaat er nu gebeuren met de mulch rond je boom?
Het karton zal ongeveer een jaar duren om te verteren. Bij een dikke laag zelfs langer. Dus krijgen gras en andere planten minimaal een jaar geen licht en dus gaan ze dood. Het bodemleven zal dat gaan verteren en omzetten naar humus en voedingsstoffen. Bacteriën, schimmels en wormen zullen zich vermeerderen en de bodem luchtiger maken. Je plant krijgt langzaam minder concurrentie en meer voeding en zal wortelen en groeien.
Ondertussen is ook boven het karton van alles aan de hand. Schimmels, bacteriën en friemelbeestjes zijn daar ook druk met de afbraak van die laag organisch materiaal bezig. Sommige stoffen komen misschien al snel los en spoelen met het regenwater mee door het karton de bodem in. Andere stoffen doen daar jaren over.
Het karton zal vergaan en worden opgenomen in de bodem. Karton is immers ook maar gewoon hout. De laag organisch materiaal op het karton komt nu in contact met de grond en zal verder worden afgebroken en worden vermengd met de bodem. Dat proces kan jaren duren en zo jarenlang een gelijkmatige hoeveelheid voedingsstoffen vrijgeven aan de boden en jouw planten. De bodem verandert langzaam in een humusrijke, luchtige en voedingsrijke bosgrond.
Vervolgstappen
De nieuwe gezonde voedingsbodem is ook voor veel andere planten interessant. Je kunt nu drie dingen doen:
- Niks doen: Als je niks doet, zullen er in de mulch andere planten komen te groeien. Vooral opportunistische pioniers (die veel mensen ‘onkruid’ noemen) die met de wind komen aangewaaid. In de meeste gevallen niet gewenst.
- Mulch steeds aanvullen: Je kunt de mulchlaag steeds een beetje aanvullen om steeds de nieuwe generatie plantjes te onderdrukken en de voeding voor je boom aan te vullen. Dat kan een paar jaar werken, maar waarschijnlijk verlies je de strijd op termijn.
- Inplanten met gewenste planten: In de meeste gevallen is het slim om van bovenaf in te planten met gewenste planten (maak voorzichtig een precies groot genoeg gat en plant dwars door alle lagen van de mulch heen in de grond). Kies bijvoorbeeld planten met een penwortel (de appel bleef aan de oppervlakte, de penwortel concurreert dus nauwelijks). Of een mix van planten die verschillende niches vervult. Ik plant bij veel bomen een (Russische) smeerwortel. Die heeft diepe wortels waarmee mineralen omhoog worden gehaald die in het blad komen. Dat blad snij ik een paar keer per jaar van de plant en vult de mulch aan met mineralen. En in de tussentijd trekt de smeerwortel insecten zoals bijen aan. Maar je kunt ook denken aan bodembedekkers zoals aardbeien. Of stikstofbinders zoals olijfwilg die je boom voorzien van stikstof. Als jij er planten in zet, maken andere planten minder kans.
Sheetmulchen: minimale moeite, maximaal resultaat
Sheetmulchen is dus eenvoudig en meestal gratis. Meestal is het eenvoudig om aan grote stukken karton te komen. In de herfst kun je makkelijk aan bladafval komen. En in de meeste tuinen duikt wel snoeiafval op. Heb je het niet zelf, dan kun je het vaak wel bij mensen uit de buurt krijgen. Het mulchen zelf is nog geen 10 minuten werk per plant en geeft je plant zeker 3 jaar voeding. En de bodem die je hiermee creëert zal luchtig zijn, vol voeding zitten en water opnemen en opslaan als een spons.
In het dagelijks leven is Remi als Kiemfabriek vooral interim marketeer voor bedrijven en organisaties die de wereld wat mooier maken. Soms rond strategie of management en soms met de handen aan de knoppen in bijvoorbeeld campagnes. Thuis heeft Remi samen met Cecile en Emily een eigen voedselbos en permacultuurproject de Hommelgaard in een klein dorpje in Drenthe. Veel artikelen zijn vooral daarop geïnspireerd.
Dank voor je heldere artikel!
Je schrijft dat sheetmulchen kan op bijna alle planten; werkt het ook op een ondergrond van klimop?
Hoi Josine. Goede vraag. Ik durf dat niet met zekerheid te zeggen. Ik heb dat nog niet geprobeerd. In theorie zou het moeten werken als je de laag karton maar dik genoeg maakt en zorgt voor voldoende overlap tussen de stukken karton.
Maar om eerlijk te zijn zou ik het er niet zomaar op wagen. Sheetmulchen is vooral voor gras en kruidachtigen enz. Planten waarvan je weet dat ze als het goed is na 1 heel jaar zonder licht dood zijn. Bij diepgewortelde houtige gewassen zoals hedera denk ik dat dat niet zomaar werkt.
Mijn advies is om de hedera toch zo veel mogelijk weg te halen. En pas daarna te sheet-mulchen.
Succes!
Fijn dat je deze praktische informatie deelt!
Kun je als mulchlaag ook gesnoeide takken van de zwarte Els in stukken gebruiken?
Dus dunne takjes in stukken van ca 20 cm toevoegen.
Hoi! Dat kan. Maar realiseer je wel dat hout veel koolstof en weinig stikstof bevat. De mulch is dan wat eenzijdig. Bij ideale compost probeer je 50% ‘bruin’ materiaal te hebben en 50% ‘groen’ materiaal. Dat groene (denk aan grasmaaisel, bladeren, keukenafval enz) bevat veel stikstof en weinig koolstof. Je boom heeft beide nodig. Stikstof voor de groei en het blad enz. Koolstof om een stevige stam en takken enz te maken.
Daarnaast is een nadeel van mulchen in algemeenheid dat er na verloop van tijd vaak wel van alles in de mulch gaat groeien. Bij ruw materiaal is dat wat lastiger weer weg te halen.
Vaak is het verstandig om onderop wat meer snel verteerbare dingen te leggen. Denk aan bladeren enz. Dat wordt snel opgenomen door de bodem en geeft de plant dus al snel voeding. Houtsnippers of korte takken kun je daar bovenop leggen. Die zorgen dat de onderste laag niet weg waait. En het verteert veel langzamer, zodat de boom ook op langere termijn voeding krijgt. Ook zorgen vooral die houtige stukken voor de vorming van meer schimmelrijke bosbodem.
Aan Remie,
ik heb in februari een fruit bosje gemaakt op een grasveld (zure leemgrond) dat we van de gemeente mogen omvormen als voedselbosje.
Nu wil ik in omtober een mulchlaag van karton en bladeren rondom de boompjes en bessenstruikjes maken. Vraag:kan dat in de hefst of moet ik wachten tot het vroege voirjaar?
Hoi Angela,
Mulchen kan altijd. Dat doet de natuur ook. Al vallen er in de herfst wat meer bladeren dan in andere seizoenen.
In dit geval vraag ik me wel af wat je doel is. Mulchen rond bomen en struiken is altijd een goed idee. Maar het karton is optioneel. Karton kan helpen om concurrentie weg te nemen. Alles onder het karton krijgt lange tijd geen licht. Zeker als je met heftigere concurrentie te maken hebt kan dat zinnig zijn. Maar karton is zelden helemaal schoon (er mag in Nederland een klein percentage plastic en inkt doorheen zitten). En karton kan de bodem ook tijdelijk wat opsluiten. Regenwater kan bvb tijdelijk wat moeilijker de bodem bereiken. Daardoor kan je boom het tijdelijk juist wat moeilijker krijgen (tot het karton en de mulch goed verteren en opgenomen worden in de bodem).
Bovenstaand artikel is al 6 jaar oud. In de tussentijd heb ik geëxperimenteer met verschillende manieren. En ik zet karton toch steeds minder in. Het werkt als je met hardnekkig wortelonkruid zit. Maar als er niet echt een probleem is, zou ik het karton weglaten. Dan kun je nog steeds organisch materiaal rond je bomen en struiken strooien. Maar dat kan jaarrond.
Ik doe het eigenlijk gewoon als ik het heb. In de herfst hark ik bvb het blad van de paadjes zo onder de struiken. Maar in andere seizoenen is er ook snoeiafval. Dat gooi ik meestal rond de meest dichtstbijzijnde boom of struik.
Mulchen maakt bijna elke bodem beter. Vooral als je jarenlang steeds wat mulched en varieert in de materialen waarmee je mulched. Want dan voer je het bodemleven. Wormen en andere beestjes werken het vanzelf voor je onder. En terwijl ze dat doen maken ze allemaal gangen. Die helpen voor de beluchting van de bodem en voor goede afwatering. Bacteriën en schimmels breken het samen met de wormen af. En zo komen voedingsstoffen zoals stikstof, koolstof, kalium enz in de bodem. En daar worden je planten blij van. Uiteindelijk (dat duurt wel even) zal je zure grond minder zuur worden. Verdichtte grond zal luchtiger worden. Arme grond zal minder arm worden. enz.