Bijen en hommels, wie wordt er niet blij van deze hardwerkende diertjes? Gezellig zoemend vliegen ze van bloem naar bloem om nectar te verzamelen. Dat bijen het lastig hebben door ziekten en bestrijdingsmiddelen is inmiddels wel bekend. Gelukkig is het eenvoudig en leuk om de bijen een handje te helpen. Met deze tips zorg je dat je tuin (of balkon) mooier wordt en help je tegelijk de bij en de hommel.
Zorg dat er altijd bloemen bloeien
Toen ik drie jaar geleden dit huis kocht, bloeide er van alles in de tuin. We kregen de sleutel in juni en de hortensia, klimhortensia, vrouwenmantel en lavendel bloeiden en de tuin zat vol vrolijk brommende bijen. Maar twee maanden later, in augustus, was het ineens stil in de tuin. Alles was uitgebloeid en er was geen nectar meer te bekennen. Jammer voor de bijen, maar ook voor onszelf. Sindsdien let ik goed op welke plant wanneer bloeit en plant ik nieuwe planten die bloeien op de momenten waarop er verder weinig bloeit. Inmiddels staan er van maart tot en met oktober meerdere planten in bloei in onze tuin.
Koop biologische bloembollen, zaden, planten en grond
Door alléén biologische planten, bloembollen, zaden en grond te kopen, weet ik zeker dat er geen pesticiden, bestrijdingsmiddelen of andere schadelijke stoffen in mijn tuin komen. Zo zorg ik dat de bloemen er niet alleen mooi uitzien, maar ook gezonde nectar voor de bijen en hommels maken. Bij de reguliere tuincentra is dat soms niet verkrijgbaar of is onduidelijk of plantjes ‘schoon’ zijn. Gelukkig zijn er steeds meer plekken waar biologische zaden en planten te koop zijn. Een paar plekken waar ik goede ervaringen mee heb:
- Natural bulbs: biologische bloembollen
- De Bolster: biologische zaden
- Kwekerij de Kleine Plantage kwekerij, tuin en plantenwebshop
Verder zijn het vaak de kleinere regionale tuincentra die planten verkopen die schoon zijn.
Planten waar bijen blij van worden
Ik woon op het Groningse Hoogeland. Dus op keiharde natte klei. Woon je op zandgrond, dan zijn er waarschijnlijk andere planten geschikter. Maar bij mij worden bijen, hommels en vlinders blij van onder andere deze planten:
Vroeg voorjaar bloeiers
- Krokussen (Crocus)
- Narcissen (Narcissus)
- Blauwe druifjes (Muscari botryoides)
Bloemen in het voorjaar
- Tulpen (Tulipa)
- Akkerhoornkruid (Cerastium tomentosum))
- Hortensia (Hydrangea macrophylla)
- Clematis (klimplant)
Bloei aan het begin van de zomer
- Lavendel (Lavandula)
- Sterjasmijn (klimplant) (Trachelospermum jasminoides)
- Klimhortensia (Hydrangea anomala)
- Kamperfoelie (klimplant met heerlijke geur op zomeravond) (Caprifoliaceae)
(Na)zomer bloeiers
- Zonnehoed (Echinacea purpurea)
- Trompetklimmer (Campsis)
- Zonnebloem (Helianthus annuus)
Planten die het hele seizoen bloeien
- Geraniums (let op: dat zijn niet de planten die Oma in de vensterbank heeft en die in de volksmond geranium heten) (Geranium Rozanne)
- Korenbloem (eenjarig, maar als je uitgebloeide bloemen regelmatig verwijderd, bloeit hij van lente tot diep in de herfst voor vlinders en bijen) (Centaurea cyanus)
- Vlinderstruik (Buddleja davidii) (vergeet niet uitgebloeide bloemen te snoeien, dan komen er telkens nieuwen)
- Kruiden als tijm, rozemarijn en bieslook (Thymus, Rosmarinus officinalis, Allium schoenoprasum)
- Speciaal bijenzaad-mengsel met allerlei geinige bloemen waarvan ik geen idee heb hoe ze heten 😉
Onze tuin is slechts bescheiden, een meter of 50 met schuttingen aan weerszijden. Door een pergola en allerlei klimplanten benutten we ook de hoogte en hebben we veel meer bloeiers. Heb je een grotere tuin, dan zijn ook veel bomen geschikt. Voordat ik iets in de tuin plant, kijk ik vaak even op Neerlandstuin, een prima site met veel praktische tips over planten. (Edit 2019: deze site lijkt offline. Ik raad aan mijn artikel over een bloeiboog van 2019 te lezen. Daarin staan veel nuttige planten voor insecten inclusief een aanpak in de tijd). Ik let daarbij op de geschikte locatie en grond (natte Groningse klei), bloeitijd (ik wil het héle seizoen een mooie tuin), en gemak (want ik heb een druk leven en ben geen professionele tuinier).
Maak een bijenhotel en ruim niet (alle) rommel op
Veel hommels en bijen zijn solitaire wezentjes die niet in een volk aan een boom hangen zoals in tekenfilmseries. Ze hebben dus beschutting nodig en die vinden ze in de vorm van holletjes in de grond, in hout of bijvoorbeeld in holle takken. Door gaten van verschillende diktes te boren in een stuk hout, of door holle afgevallen takken in de herfst niet direct op te ruimen, maar te laten liggen, creëer je beschutting voor de winter. Zelf heb ik een keer een kant en klaar bijen- en vlinderhotel gekocht. Helaas heb ik niet het idee dat er insecten in overwinteren. Ik heb hem ook al een paar keer verplaatst om te kijken of de locatie (onder een struik uit de wind?) uitmaakt, maar tot nu toe zonder succes.
Meer weten over bijen in de tuin?
Bovenstaande tips hebben geholpen mijn tuin bijvriendelijk te maken. We hebben het hele seizoen een mooie tuin, er staan altijd meerdere planten in bloei en dus zijn er altijd bijen, vlinders en hommels. En dat zonder dat het mij enorm veel tijd kost. Een professionele imker of tuinier ben ik niet dus ik zie vast nog wat dingen over het hoofd. Tips of aanvullingen? Laat even een reactie achter!
Verder hier nog twee links die kunnen helpen:
In het dagelijks leven is Remi als Kiemfabriek vooral interim marketeer voor bedrijven en organisaties die de wereld wat mooier maken. Soms rond strategie of management en soms met de handen aan de knoppen in bijvoorbeeld campagnes. Thuis heeft Remi samen met Cecile en Emily een eigen voedselbos en permacultuurproject de Hommelgaard in een klein dorpje in Drenthe. Veel artikelen zijn vooral daarop geïnspireerd.
Bovenstaand artikel schreef ik al toen het nog winterweer was, dus hebben we even op ‘de plank’ laten liggen tot het lenteweer van maart.
Maar in de tussentijd hebben Weleda en Natuurmonumenten een initiatief gelanceerd om Nederland in bloei te zetten. Op de site Samen zetten we Nederland in bloei! geven zij ook veel nuttige en handige tips om bijen blij te maken. En als je dat gedaan hebt, of als je mijn tips hebt opgevolgd, kun je je tuin ook op de kaart zetten!
leuk stuk Remi,
Wat betreft je speciaal bijenzaad-mengsel met allerlei geinige bloemen waarvan ik geen idee heb hoe ze heten 😉
check dit http://www.cruydthoeck.nl/ zit je altijd goed en voorkom je dat je tuin en omgeving besmet wordt met allerlei exoten
Dank voor de toevoeging Eward! Die site geeft interessante info en verkoopt goed bijenzaad. Gaan we checken!
Herman van Bekkem (Greenpeace Nederland) kwam via twitter met de volgende twee toevoegingen. Dank!
https://twitter.com/Hermanvb_GP/status/575646534215340032
https://twitter.com/Hermanvb_GP/status/575646811051978752
Bedankt! Dit heeft me erg geholpen met mijn schoolproject over wat bijen gezellig vinden!
Leuk om te horen! Succes met je schoolproject!
Leuk artikel! Ik ben net verhuisd naar een appartement met dakterras en heb inmiddels een bescheiden moestuin op verhoogde bakken. Daarnaast heb ik wat bij vriendelijke planten in potten staan, om toch wat meer bijen (en vlinders aan te trekken).
Leuk artikel. Je schrijft dat je denkt dat het insectenhotel niet bewoond is. Maar ik zie toch zeker een aantal holletjes dicht zitten. Daar zitten jonge metselbijen in die in het voorjaar uit hun holletje zullen kruipen!
Neerlandstuin.nl leidt naar pcextreme, deze link klopt dus niet (meer).
Hoi Julia, Dank voor je scherpte. Die site lijkt inderdaad offline. Ik heb de link eruit gehaald en een nieuwe link naar mijn recente artikel over de bloeiboog toegevoegd. Daarin ga ik veel dieper in op het kiezen van planten voor insecten. Hopelijk helpt dat!
Mooi artikel! Een plant waar ik altijd veel plezier van heb gehad in mijn vorige tuin was de 2 jarige vingerhoedskruid. Deze heb je in meerdere kleuren en hij zaait rijkelijk uit. De plant ziet eruit als een lange steel met bloemzakjes die eruit zien als een vingerhoed. Er komen massa’s hommels op af, die kruipen helemaal in de bloem wat een heel leuk gezicht is. Plaats deze plant wel wat verder weg in je tuin zodat kleine kinderen er niet bij kunnen, de plant is namelijk giftig.
Bijenplanten waar je ook in september plezier van hebt zijn koninginnekruid, kattenkruid en herfstaster.
UPDATE:
Inmiddels is bovenstaand artikel a 4 jaar oud. In de tussentijd schreef ik ook een artikel over hoe je een bloeiboog aanlegt voor meer insecten. Het gaat uit van dat insecten zoals vlinders, hommels en andere bijen een heel seizoen voldoende te eten moeten hebben en dat je je planten daarom in de tijd moet ontwerpen. Hoe dat werkt én een plantenlijst vind je in dit blog:
https://doe-duurzaam.nl/artikel/een-bloeiboog-voor-meer-bijen-in-je-tuin-ontwerp-en-plantenlijst
Wat een positief artikel. Insecten dreigen uit te sterven, en het is geweldig, te lezen, hoe we deze insecten een handje kunnen helpen. Ik zou hieraan graag nog iets willen toevoegen: in het artikel word het bijenhotel al genoemd, dat is een goede stap. Dit hotel is voor de wilde bij geschikt. Maar er is nog een bij, die de belangrijkste bestuiver is: de Honingbij. Bij duizenden leven ze in een bijenkast onder leiding van een koningin. Imkers worden betaald voor het plaatsen van hun bijenkasten in boomgaarden., zodat de bloesems bestoven worden. Want: zonder bestuiving geen fruit. Ook sommige groenten zijn afhankelijk van bestuiving. Dus waarom niet iets positiefs voor deze onmisbare Honingbij doen. Natuurlijk kan dat door de in het artikel genoemde nectarplanten te planten. Maar er is nog een hele mooie andere manier, waarover ze in Parijs kunnen meepraten: het plaatsen van bijenkorven in tuinen en op platte daken. Zo n bijenkorf biedt een dakloos geworden bijenzwerm een mooi en veilig thuis. Bijen zijn geen wespen, dus zullen niemand kwaad doen. Ook gaan de bijen hun eigen gang, zodat er geen omkijken naar is. Hoe kom je aan zo n korf? Die zijn te koop bij imker-korfvlechters, zoals bijvoorbeeld Rob Triest, de imker van Stichting Het Flevo Landschap . Hij geeft ook workshops, zodat je in een gezellige groep je eigen korf leert vlechten. Om deze na de workshop trots te kunnen plaatsen. Een korf plaatsen is een leuke en originele manier om de biodiversiteit de vergroten en bijen te verblijden. Meer informatie is te vinden op: http://www.deschokkerbij.nl
Dank voor je compliment Hetty. Wellicht ook leuk om dit artikel over een bloeiboog voor insecten te lezen. Dat heb ik twee jaar later geschreven en gaat nog veel dieper in op slimme plantkeuzes voor insecten: https://doe-duurzaam.nl/artikel/een-bloeiboog-voor-meer-bijen-in-je-tuin-ontwerp-en-plantenlijst
Wat betreft je advies over honingbijen sta ik er persoonlijk wat anders in. Het klopt dat honingbijen een bijdrage aan bestuiving leveren. Maar dat doen solitaire bijen en wilde hommels ook. Er zijn onderzoeken die aantonen dat hommels dat veel beter doen dan we een aantal jaren geleden dachten. Ook op plekken waar imkers worden betaald om de bestuiving met honingbijen te verzorgen, werd een groot deel door hommels gedaan.
Daarbij is de honingbij in de praktijk uitheems en is het slechts 1 van de ruim 350 soorten bijen in Nederland. Het voortrekken van die ene soort boven de andere 350 soorten is wat vreemd en niet biodivers. Zeker omdat ze met elkaar concurreren om voedsel en uit onderzoek blijkt dat op plekken met veel honingbijen, hommels kleiner zijn en wilde bijen zeldzamer. Dat soort onderzoek is nog pril en moet verder onderzocht worden. Maar de honingbij dreigt niet uit te sterven en veel inheemse solitaire soorten wel. Uit voorzorg lijkt het me verstandig om voorzichtig te zijn met nog meer honingbijen neerzetten. Laten we eerst zorgen voor fors meer dracht voor alle bijen en insecten, daarmee hopelijk de soorten die het echt moeilijk hebben helpen. En eventueel daarna weer eens kijken of we voorzichtig nog wat meer honingbijen willen introduceren.
Wil je hier meer over lezen, dan kan dat in dit artikel: https://doe-duurzaam.nl/artikel/is-het-slim-om-bijenkasten-te-plaatsen-voor-de-biodiversiteit
Beste Demi, hartelijk dank voor Uw reactie en de links. U vertelt mij informatie, die ik nog niet wist. Ik zal de door U genoemde links gaan lezen, om zodoende tot een meer genuanceerd oordeel te komen. Men is nooit te oud, om te leren, en zeker niet, als het gaat om het bezitten van objectieve en genuanceerde kennis.