Voordat je verder leest: kijk en vraag bij je gemeente of er al plannen zijn om je wijk aargasvrij te maken. Met bijvoorbeeld een warmtenet. Of wellicht zijn er al andere initiatieven, zoals collectieve inkoop van een warmtepomp.
De aankomende jaren worden de eerste wijken in Nederland van het aardgas af gehaald. In de praktijk is dat vaak een proces waarbij meerdere partijen betrokken zijn waaronder in ieder geval gemeenten, netbeheerders en bewoners. Per gemeente en zelfs per wijk zal de beste oplossing verschillen. Wij hebben de 3 meest waarschijnlijke alternatieven voor aardgas voor je uiteen gezet.
Gemiddelde energieverbruik in Nederland
Een gezin van 4 personen verbruikt per jaar gemiddeld 1.500m3 gas en 3.500 kWh elektriciteit. Daarbij gaan we uit van een hoek- of 2-onder-1-kapwoning van 120m2. Om deze woning warm te krijgen heb je ongeveer 80% van het gasverbruik nodig voor verwarming met de cv-ketel.
Voor elektriciteit geldt dat je per persoon ongeveer 300 tot 600 kWh extra aan elektriciteit verbruikt. Dit betekent dat een huishouden van 2 personen ongeveer rond de 2.500 kWh aan elektriciteit verbruikt per jaar en een gezin van 6 personen ongeveer 4.500 kWh. Een deel van het elektriciteitsverbruik is nodig voor apparaten. Dit zijn bijvoorbeeld een koelkast of de verlichting in huis, dit is grotendeels onafhankelijk is van het aantal personen in een woning.
Aardagsvrij via een warmtenet
Een warmtenet is een netwerk waar warmte naar meerdere gebouwen getransporteerd wordt door een netwerk van buizen gevuld met water onder de grond. Woningen en bedrijven zijn aangesloten op dit netwerk en halen warmte uit het warme water wat in het warmtenet zit. Dit warme water kan vervolgens gebruikt worden voor het verwarmen van de woning en het maken van warm tapwater.
Een warmtenet is een interessant alternatief op aardgas in dichtbebouwde wijken of buurten die dicht bij een warmtebron zitten zoals een bio-energiecentrale, afvalverwerkingsinstallatie of aardwarmte. Het is een ideale oplossing om op grote schaal veel woningen van het aardgas af te halen. Met een warmtenet is een vermindering van de CO2-uitstoot realiseerbaar van 50% tot 95% in vergelijking met individuele cv-ketels op aardgas. De exacte CO2 besparing is afhankelijk van hoe duurzaam de warmtebron is.
Warmtenetten in Nederland
Warmtenetten zijn niet nieuw, maar worden in Nederland nog relatief weinig toegepast. In het verleden zijn er al warmtenetten ontwikkeld die vaak onder de term ‘stadswarmte’ bekend staan. De eerste warmtenetten zijn in Utrecht zelfs al voor de tweede wereldoorlog aangelegd en in Rotterdam net erna. In de jaren 70 en 80 is dit flink uitgebreid met grote warmtenetten in nieuwe Vinex wijken en sindsdien is het steeds gebruikelijker geworden omwarmtenetten aan te leggen. Deze eerste generaties warmtenetten worden voornamelijk gevoed door restwarmte uit kolen- en gascentrales die ook elektriciteit opwekken.
Deze warmtenetten bestaan nog steeds maar door de jaren heen zijn ze efficiënter, betrouwbaarder en duurzamer geworden. Inmiddels is 5 tot 10% procent van alle woningen in Nederland aangesloten op een warmtenet. Hier vallen ook woningen onder die gebruik maken van blokverwarming of een gedeeld warmte-koude opslag (WKO) systeem. In de toekomst zullen bestaande en nieuwe warmtenetten steeds vaker op een duurzame bron worden aangesloten zoals aardwarmte of restwarmte uit industriële productieprocessen. Het is de verwachting dat in 2050 ongeveer 25% tot 50% van alle woningen in Nederland op een warmtenet is aangesloten.
Een voorbeeld is het warmtenet in Arnhem. Het warmtenet in Arnhem, Duiven en Westervoort wordt van oudsher gevoed door de afvalenergiecentrale van AVR. In 2019 is daar warmte uit biomassa, bestaande uit houtige reststromen uit de omgeving, bijgekomen. In 2021 werd een CO2-besparing van 79% gerealiseerd ten opzichte van een HR-gasketel thuis.
Hoe komt de warmte in je huis bij een warmtenet?
Elke woning die aangesloten wordt op een warmtenet krijgt in plaats van een cv-ketel een kastje, de afleverset genoemd. De afleverset kan een open of een gesloten warmteafgifte systeem hebben.
- In een open systeem staat de cv-installatie (radiatoren, convectoren, vloerverwarming etc.) rechtstreeks in verbinding met het warmtenet. Je tapt daarmee rechtstreeks warmte die je direct kan inzetten om de woning mee te verwarmen.
- In een gesloten systeem is het water uit het warmtenet en de cv-installatie
fysiek van elkaar gescheiden. Een warmtewisselaar tussen de cv-installatie en het warmtenet zorgt in dat geval voor de overdracht van warmte. Voor je cv-installatie heb je in een gesloten systeem een expansievat en waterpomp nodig.
Ongeacht het type afleverset is er ook een aparte warmtewisselaar die warmte afgeeft aan leidingwater om warm tapwater te kunnen maken.
Ben je aangesloten op een midden- of laagtemperatuur warmtenet dan heb je een extra verwarmingselement (boilervat of elektrisch element) nodig om warm tapwater legionellavrij te kunnen maken. Dit doe je door water te verwarmen naar een temperatuur van boven de 60 graden. De afleverset huur je van dewarmtenet aanbieder. Je betaalt hier een vast bedrag voor op je jaarlijkse energierekening. Voordeel is dat je bij onderhoud of vervanging niet meer zelf voor de kosten hoeft op te draaien.
Waar komt de warmte van een warmtenet vandaan?
Een warmtenet maakt gebruik van een warmtebron. Bij de eerste generaties warmtenetten is dit vaak restwarmte van een hoge temperatuur uit elektriciteitscentrales. Tegenwoordig zijn er echter ook meer duurzame warmtebronnen beschikbaar zoals bijvoorbeeld geothermie (het gebruik van aardwarmte). De bronnen verschillen van elkaar in temperatuur. De warmte die vrijkomt in een bron is 25 tot soms wel meer dan 100 graden Celsius. Een opsomming van bronnen voor een warmtenet:
- Restwarmte uit productieprocessen en elektriciteitscentrales
- Biomassa
- Aardwarmte
- Restwarmte uit datacenter, ijsbaan of supermarkt
- Aquathermie
- Zonnethermie
- Warmte-koude opslag in de bodem
Aardgasvrij met individuele all-electric methodes
Een all-electric woning draait volledig op elektriciteit. Als je all-electric woont gebruik je alleen nog maar elektriciteit voor het verwarmen van je huis, het maken van warm water en koken. In plaats van een cv- ketel op gas gebruik je in dat geval bijvoorbeeld een warmtepomp of infrarood verwarming die elektriciteit omzet in warmte. Een all-electric oplossing is een ideale oplossing voor woningen die goed geïsoleerd zijn of die op minder dichtbebouwde plekken staan.
All-electric wonen in Nederland
Het elektrisch verwarmen van een woning met een warmtepomp of infrarood verwarming is voor veel mensen nog nieuw. Daardoor bestaat het beeld bij veel mensen dat het om nieuwe technologieën gaat waar nog veel ontwikkeling in zit. Dat beeld is niet helemaal correct want de warmtepomp technologie bestaat al decennialang. De eerste warmtepompen werden eind jaren 80 voor het eerst gebruikt in Nederland. Het duurde even voordat rond 2000 de warmtepomp echt een serieuze optie werd om woningen mee te verwarmen. Dat is inmiddels ruim 20 jaar geleden.
All-electric met de warmtepomp
De meest gebruikte oplossing voor het elektrisch verwarmen van een woning is de warmtepomp (lees ook: hoe kies je een warmtepomp op Doe Duurzaam). Een warmtepomp zet elektrische energie om in warm water voor de verwarmingvan een huis en het maken van warm tapwater. Een warmtepomp heeft een koelkast-achtige motor. De werking is zeer vergelijkbaar. Een koelkast onttrekt warmte uit het koel- en vriesvak waardoor de temperatuur in de koelkast daalt. Vervolgens wordt deze warmte doorgegeven aan de buizen aan de achterkant van de koelkast die warm worden en daar hun warmte afgeven. Een warmtepompsysteem is eigenlijk een omgekeerde koelkast.
Kijk je buiten Nederland dan is de warmtepomp in Scandinavië, Duitsland, Polen, Zwitserland en Frankrijk al veel langer erg populair. Veel warmtepompen die nu te koop zijn worden dan ook aangeboden door ervaren bedrijven uit die landen.
Infraroodverwarming in opkomst
Infrarood verwarming voor het gebruik in huizen is wel relatief nieuw. De infrarood verwarmingstechniek is al sinds de Tweede Wereldoorlog in gebruik maar de toepassing in woningen is pas de laatste 10 jaar geïntroduceerd. Als bijverwarming is het al een bewezen product voor veel woningeigenaren. Wil je een volledige woning verwarmen met infrarood verwarming? Dan moet de woning aan strenge isolatievoorwaarden voldoen. Voldoe je hier niet aan dan kan de uiteindelijke energierekening nogal een teleurstelling zijn. Door de lage aanschafprijs van infraroodpanelen en het comfort wat het met zich meebrengt is dit wel een techniek met toekomstperspectief.
