Ons stroomnet zit vol. Het aantal bedrijven dat wacht op een aansluiting is in een jaar tijd bijna verdubbeld naar twaalfduizend. Er moet 200 miljard euro bij om meer kabels aan te leggen. Maar kunnen we niet slimmer omgaan met de kabels die er nu liggen. Met andere woorden: kunnen we netcongestie verminderen door ons gedrag aan te passen? De OurGrid app van Resourcefully bewijst: het belonen van netbewust stroomgebruik vermindert netcongestie!
De uitdagingen van de energietransitie: onbalans en congestie
De energietransitie naar een duurzame toekomst stuit op twee grote uitdagingen: de onbalans tussen vraag en aanbod van elektriciteit en netcongestie. Beide problemen zijn cruciaal om te begrijpen en op te lossen om een stabiel en efficiënt energiesysteem te garanderen.
Onbalans van vraag en aanbod
Onbalans ontstaat wanneer de vraag naar elektriciteit niet overeenkomt met het aanbod. Toen onze stroom nog vooral door kern-, gas- en kolencentrales werd opgewekt bestond dit probleem niet. De vraag naar stroom was het grootst tijdens ontbijt en avondeten, en om aan die vraag te voldoen gingen de centrales wat harder draaien. De groeiende hoeveelheid hernieuwbare energiebronnen, zoals zon en wind, maakt het lastiger om vraag en aanbod in balans te houden, omdat de opwekking van deze bronnen minder voorspelbaar is. We gaan van een situatie waarin de vraag van stroom leidend is, naar een situatie waar het aanbod leidend is. Oftewel: we moeten stroom gaan gebruiken wanneer er veel stroom is. En dat is wanneer de zon schijnt of de wind waait. De stroommix is dan ook veel duurzamer en goedkoper.
Netcongestie
Netcongestie is de tweede grote uitdaging. Netcongestie betekent dat het elektriciteitsnet overbelast raakt door een te grote vraag naar stroom op bepaalde momenten. De energietransitie verergert dit probleem. Dit vanwege de elektrificatie: apparaten die voorheen op bv. gas (verwarming thuis) of benzine (auto) draaiden gaan nu over op stroom. Met als resultaat: nog meer stroomverbruik. Daar waar de opwek van stroom vooral overdag groot is, is het verbruik juist rond ontbijt en avondeten hoog. Het netwerk is niet is ontworpen voor deze pieken. Dan kan er lokaal netcongestie ontstaan.
Om netcongestie te verminderen moet ons stroomnet enorm worden uitgebreid. Meer kabels, en meer transformatorhuisjes. Een kostbare operatie: het aanpassen van één enkele trafo kost ongeveer 100.000 euro aan materiaal, personeel, ruimtelijke inpassing en procedures. Om het Nederlandse elektriciteitsnet te versterken is er een investering van 200 miljard euro nodig om te zorgen at we in 2040 normaal stroom kunnen blijven gebruiken. Naast geld is nu vooral tijd en personeel de uitdaging. We gaan simpelweg niet snel genoeg om de transitie bij te houden. Met als gevolg dat er bijna twaalfduizend bedrijven niet aangesloten kunnen worden op het stroomnet.
Het probleem van netcongestie: het is niet ingeprijsd
De onbalans tussen vraag en aanbod is bij steeds meer mensen bekend. Je ziet dit namelijk direct terug in de uurprijs die je betaalt als je een dynamisch contract hebt. Is er veel zon of windenergie, dan kun je veel goedkoper je auto laden of thuisbatterij opladen tijdens goedkope uren. En omgekeerd, als de vraag groot is maar het aanbod laag dan is de prikkel om even wat minder stroom te gebruiken.
Netcongestie, echter, zit niet in die prijs. Het kan dus best zijn dat er bij jou netcongestie is, en dat de netbeheerder graag zou zien dat je even wat minder stroom gebruikt. Maar tegelijkertijd is de prijs misschien wel normaal of zelfs goedkoop.
Dat maakt dat niemand zijn stroomgebruik nu aanpast aan de aanwezigheid van netcongestie. En al zou je het vrijwillig willen doen, de informatie over de aanwezigheid van netcongestie in jouw wijk is niet online toegankelijk!
Maar Resourcefully brengt daar verandering in met haar Flexcitizen project!
In aflevering 53 van De Groene Nerds zijn Hugo Niesing en David Plomp van Resourcefully te gast om alles te vertellen over het Flexcitizen project! Luister de aflevering hier.
Het Flexcitizen project
Het Flexcitizen project richt zich op het beter spreiden van het stroomverbruik door bewoners te betrekken bij het beheer van hun eigen energiegebruik. Via een app krijg je inzicht in je eigen energieverbruik en die van de wijk. Die data komt van de P1-meters die de bewoners in huis hebben. Ook het trafo-huisje in de wijk wordt doorgemeten. Het Flexcitizen project is begonnen in de Amsterdamse wijk Sporenburg, en draait inmiddels ook met succes in de Arnhemse wijk Saksen-Weimar.
Uitdagingen
Ook worden bewoners aangemoedigd om hun stroomverbruik buiten piekuren te plaatsen, wat helpt om de druk op het elektriciteitsnet te verminderen. Bij een dreigende overbelasting van het net stuurt de bijbehorende OurGrid app een pushbericht zodat bewoners hun opladende elektrische auto’s, elektrische warmtepompen en andere apparaten tijdelijk kunnen ‘dimmen’ of uitschakelen.
Je krijgt het pushbericht 15 minuten voor aanvang van de opdracht. De opdrachten duren een uur. Blijf je onder dat uur onder het maximale verbruik, dan ontvang je de volledige beloning. Ga je er toch soms boven, dan ontvang je een deel van de beloning. Het maximale gebruik is overigens vastgesteld op je persoonlijke situatie. Zodoende is het voor mensen in een klein appartement net zo interessant om mee te doen als iemand in een vrijstaande woning.
Beloont ook structureel netbewust gedrag
Behalve de uitdagingen, beloont de app ook structureel netbewust stroomgebruik. Als jij bijvoorbeeld structureel ‘s nachts de vaatwasser inplant of altijd je auto laadt als de zon schijnt, vermijd je zo structureel de piekuren. Ook dat beloont de app. Als het leeuwendeel van jouw stroomverbruik buiten de piekuren plaatsvindt, krijg je daarvoor ook punten.
Wat levert FlexCitizen op?
- Inzicht in stroomverbruik: FlexCitizen biedt netbeheerders waardevolle inzichten in het stroomverbruik van huishoudens. Je zou zeggen dat ze dit al weten, maar dat is niet zo. Er is nauwelijks data van trafohuisjes voor netbeheerders. Deze informatie helpt hen bij het optimaliseren van het netwerk en het voorkomen van overbelasting.
- Piekvraag verminderen: Door bewoners te stimuleren om hun stroomverbruik te spreiden, kan de piekvraag op het net worden verlaagd. Dit vermindert de kans op overbelasting en zorgt ervoor dat het bestaande netwerk efficiënter wordt gebruikt.
Met als resultaat:
We kunnen langer doorgaan met bestaande kabels en transformatorhuisjes. En dat is belangrijk, gezien we niet snel genoeg kabels kunnen aanleggen om in de vraag te voorzien. Het vermijden van grote pieken in de stroomvraag zorgt ervoor dat deze werkzaamheden op de lange baan kunnen worden geschoven.
Uiteenlopende motivaties
Het concept bedenken is één, maar hoe krijg je nu bewoners zo ver om hier ook daadwerkelijk aan mee te doen? Er zijn verschillende motivaties:
- Duurzaamheid: Veel mensen hebben niet het idee dat ze zelf iets kunnen doen voor een duurzamer stroomnet. Met dit project kunnen bewoners actief bijdragen door hun stroomverbruik te spreiden, en helpen ze het elektriciteitsnet te ontlasten en de CO2-uitstoot te verminderen.
- Financiële prikkel: De motivatie die niet mag ontbreken is de financiële prikkel. Door netcongestie te voorkomen kun je in de app geld verdienen. Door je stroomverbruik te verminderen of te spreiden. Dit kan flink oplopen. Als inwoner van Saksen-Weimar verdiende ik in 3 maanden zo’n 100 euro.
Je zou zeggen dat de laatste reden de voornaamste is. Maar opvallend maar noemen mensen om me heen dat ze vooral een positieve bijdrage willen leveren, en dat de financiële beloning niet de primaire reden is. Voor veel mensen is het project ook een leerproces. Ze leren van alles over hun energieverbruik dat ze nog niet wisten. Soms hebben ze zelfs apparatuur vervangen nadat ze zagen hoeveel energie het wel niet gebruikte.
Resourcefully is zelf ook erg actief om bewoners te betrekken. Er wordt heel actief gewerkt om iedereen te informeren en mee te nemen, door langs de deuren te gaan en informatie-avonden te organiseren. Ook zijn de lokale ambassadeurs belangrijk. Ambassadeurs uit de wijk helpen en informeren andere bewoners over de voordelen van deelname.
Vervolgstappen
De belangrijkste bevinding is allereerst dat het werkt. Mensen passen hun energieverbruik aan, structureel of als de app er om vraagt.
FlexCity wordt nu betaald uit subsidie van Reschool, een Europees demonstratieproject. Maar uiteindelijk moet het op eigen benen kunnen staan. Gezien het belang van het oplossen van netcongestie moet dat geen probleem zijn. Maar er moet wel iemand op staan die de kosten op zich gaat nemen. Maar het ziet er goed uit, netbeheerders zijn geïnteresseerd.
Dan is de tijd rijp om het verder op te schalen. Daarvoor zullen meer netbeheerders en gemeenten zich bij Resourcefully moeten melden.
Ook wordt er gewerkt aan automatisering. Zo kunnen inwoners van Sporenburg nu een netbewuste thuisbatterij kopen, een thuisbatterij die automatisch inspeelt op de netcongestie signalen.
Als data-gedreven marketeer weet Danny als geen ander hoe je je energie thuis kunt managen. Zo laadt hij z’n elektrische fiets op als de zon schijnt. Dankzij zijn interesse in duurzaamheid en techniek kan hij je alles vertellen over een slimme, duurzame woning.
Ik wil graag mee doen! Ik weet niet of ik op deze site dan goed zit, maar ik woon in Utrecht, in een VVE van 50 eigenaren en 150 huurders van een woningbouw vereniging.
Dat lijkt me een goed formaat om een project te starten?