Wat levert een slimme thuisbatterij op? Nu en in de toekomst

Ruim een jaar geleden kwam Zonneplan met iets nieuws: een thuisbatterij die kon handelen op de onbalansmarkt. Met stevige beloften qua opbrengst. We zijn inmiddels ruim een jaar verder dus goed om de balans eens op te maken: wat heeft de batterij nu opgeleverd? En hoe ziet de toekomst van thuisbatterijen er uit? 

Slimme thuisbatterij

Een slimme thuisbatterij is niet langer alleen een opslagapparaat voor zonnestroom. Moderne thuisbatterijen zoals de Zonneplan Nexus kunnen handelen op verschillende energiemarkten om maximale inkomsten te genereren. Deze batterijen werken met geavanceerde algoritmes die automatisch beslissen wanneer en hoe stroom wordt ingekocht, opgeslagen en verkocht.

De belangrijkste markten waarop slimme thuisbatterijen actief zijn:

• Eigen verbruik optimalisatie: Het opslaan van zelf opgewekte zonnestroom voor later gebruik, vooral relevant met het oog op de afschaffing van salderen in 2027.
• Day-ahead markt (dynamische prijzen): Prijzen staan een dag van tevoren vast en zijn gebaseerd op verwachte zon- en windopbrengst.
• Onbalansmarkt: Hier worden afwijkingen tussen verwachte en werkelijke stroomvraag en -aanbod gecorrigeerd. Prijzen zijn onvoorspelbaar maar kunnen zeer hoog oplopen.

Beloften van een jaar geleden

In januari 2024 introduceerde Zonneplan de Nexus thuisbatterij met ambitieuze beloften. Voor de verschillende modellen werden de volgende verwachtingen geschetst:

• 10 kWh: €950 per jaar opbrengst, terugverdientijd 6,5 jaar
• 15 kWh: €1350 per jaar opbrengst, terugverdientijd 5+ jaar
• 20 kWh: €1600 per jaar opbrengst, terugverdientijd 5 jaar

Deze cijfers staken schril af tegen het rapport van CE Delft uit dezelfde periode, dat stelde dat thuisbatterijen een terugverdientijd van meer dan 15 jaar zouden hebben, waardoor ze “financieel gezien geen aantrekkelijke investering” zouden zijn voor de meeste huishoudens.

Wat heeft een jaar Nexus opgeleverd?

De werkelijke prestaties van de Zonneplan Nexus overtroffen de verwachtingen. Voor het 20 kWh model werd in 2024 een opbrengst van €1918 behaald – bijna 20% boven de beloofde €1600. Dit komt neer op gemiddeld €140 per maand.

Ook andere aanbieders rapporteerden sterke resultaten. Frank Energie keerde in elf maanden tijd ruim €890.000 uit aan klanten die hun batterij inzetten op de onbalansmarkt, met augustus 2024 als topmaand waarin een 10kW/20kWh batterij €291 verdiende.

Nieuw onderzoek van Berenschot concludeert dat 2022-2024 erg goede jaren waren voor thuisbatterijen, al wordt benadrukt dat prestaties uit het verleden geen garantie bieden voor de toekomst.

Ontwikkelingen in verdiensten

De verdiensten van thuisbatterijen laten een grillig patroon zien. Vanaf mei tot september 2024 waren de opbrengsten het hoogst vanwege veel zonne-energie en daarmee gepaard gaande onvoorspelbaarheid. In de wintermaanden daalde de opbrengst omdat gas een voorspelbaardere energiebron is die makkelijker kan worden bijgestuurd.

Hoe ziet de toekomst eruit?

Verschillende factoren beïnvloeden de ontwikkeling van verdiensten:

Positieve factoren:

1. Toenemende hernieuwbare energie zorgt voor meer volatiliteit en onvoorspelbaarheid
2. Meer zon en wind betekent grotere prijsverschillen tussen overschot- en tekortsituaties

Negatieve factoren:

1. Aansluiting bij PICASSO platform dempt prijsschommelingen door Europese samenwerking
2. Toename van flexibel vermogen en grootschalige batterijen, zo stelt Berenschot. Expert Jan-Willem Zwang denkt dat het echt nog wel even duurt, omdat het flexvermogen van batterijen in verhouding nog altijd erg klein is.
3. Regeltoestand 2 komt vaker voor (15% van de tijd in 2024), waarbij batterijen altijd moeten betalen
4. TenneT heeft tijdelijk de update-interval aangepast van 2 naar 5 minuten (teruggedraaid in week 27-28 van 2025)

Kritieken en reacties

Niet alle gebruikers zijn tevreden met de prestaties. Herbert Blankenstein, internetpionier en Nexus-eigenaar, was aanvankelijk erg tevreden over de prestaties.

Niet veel later ontwikkelde hij zijn eigen algoritme gebaseerd op dynamische prijzen en beweerde dat dit beter presteerde dan de onbalans-strategie van de Nexus.

Dit illustreert een belangrijk verschil: dynamische prijzen zijn voorspelbaar en staan een dag van tevoren vast, terwijl onbalansprijzen onvoorspelbaar zijn en pas op het moment zelf bekend worden. Gebruikers die achteraf naar de onbalansprijzen kijken, zien soms momenten waarop hun batterij niet optimaal presteerde, maar dit vergelijken met beleggen waarbij “achteraf je altijd precies weet wanneer je had moeten kopen en verkopen”. Het is net als bij beleggen: achteraf weet je altijd wanneer je had moeten kopen en verkopen.

Achteraf weet je altijd wanneer je had moeten kopen en verkopen

De beste strategie voor maximale inkomsten

Het Berenschot rapport concludeert dat ondanks mogelijke afname van volatiliteit op de onbalansmarkt, thuisbatterijen nog steeds kunnen worden terugverdiend binnen hun levensduur. De sleutel ligt in het combineren van meerdere strategieën.

Jan-Willem Zwang stelt dat de belangrijkste onzekerheid ligt bij de gasprijzen, die bepalen hoe hoog de prijzen zijn wanneer er geen hernieuwbare energie beschikbaar is. Geopolitieke factoren zoals de situatie in Oekraïne en Amerikaanse LNG-export blijven daarbij cruciaal.

De potentiële impact van prijsdalingen wordt door Berenschot als “hoog” ingeschat, maar er zijn ook positieve ontwikkelingen zoals de voortdurende groei van hernieuwbare energie die meer volatiliteit creëert. Het Berenschot onderzoek wijst naar een “multi-market strategie” als meest robuuste aanpak. Deze strategie combineert:

• Onbalansmarkt: Voor de hoogste potentiële opbrengsten
• Day-ahead markt: Voor voorspelbare, gegarandeerde inkomsten
• Intraday markt: Voor handel op de dag zelf
• Eigen verbruik optimalisatie: Vooral belangrijk vanaf 2027 met de afschaffing van salderen

Zonneplan heeft recent aangekondigd hun Nexus batterijen uit te breiden met deze multi-market functionaliteit, naast de bestaande onbalans- en eigen verbruik modi. De Tibber Homevolt hanteerde al langer een multi-market strategie en ook Frank Energie heeft onlangs aangekondigd op meerdere markten te gaan handelen met de thuisbatterijen. Deze multi-market aanpak spreidt risico’s en maakt gebruik van de beste momenten op verschillende markten, waardoor de batterij “waarschijnlijk altijd binnen zijn levensduur terug te verdienen is, zelfs in ongunstige scenario’s”.

Thuisbatterij en netcongestie

Een belangrijk discussiepunt rondom thuisbatterijen is hun impact op netcongestie. Critici stellen dat batterijen die reageren op nationale prijssignalen soms lokale netcongestie kunnen verergeren. Bijvoorbeeld wanneer lage landelijke prijzen (door veel windenergie op zee) thuisbatterijen in het oosten van Nederland doen opladen, wat daar lokale congestie kan veroorzaken. En er gaat nogal wat windenergie bijkomen.

Zonneplan heeft hierop gereageerd met de introductie van “GridGuard”, een beveiligingslaag die voorkomt dat batterijen netcongestie verergeren. GridGuard zorgt ervoor dat batterijen niet opladen tijdens avondpieken en niet ontladen bij een overschot aan zonne-energie op zonnige middagen. Uit een pilot met netbeheerder Liander bleek dat thuisbatterijen in 95% van de gevallen de netdruk juist verminderen, en GridGuard biedt nu extra zekerheid voor de overige 5% van de situaties Toekomstige ontwikkelingen zullen zich richten op het niet alleen beperken, maar ook actief oplossen van netcongestie.

Het Berenschot rapport concludeert dat thuisbatterijen, mits correct aangestuurd, kunnen bijdragen aan het oplossen van netcongestie door op te laden bij lokaal aanbod en te ontladen bij lokale vraag. De sleutel ligt in samenwerking met netbeheerders en het ontwikkelen van systemen die niet alleen reageren op prijsprikkels maar ook rekening houden met lokale netomstandigheden.