Het was hoog tijd voor een mooie afscheiding tussen de buren en ons. De oude schutting was al deels ingestort en het overgebleven deel zou dat waarschijnlijk ook gaan doen. In overleg besloten we dat het een gemengde haag zou gaan worden die niet alleen een afscheiding tussen de tuinen gaat vormen, maar ook hommels en andere bijen, vlinders en de vogels gaat ondersteunen. En ik mocht deze gemengde haag voor biodiversiteit ontwerpen! In dit artikel lees je mijn belangrijkste overwegingen en het ontwerp inclusief plantenlijst.
Wensen
Elk tuinontwerp begint met helderheid over de wensen. Dat zijn de ‘functies’ die je planten gaan vervullen. De functies die onze haag moet vervullen:
- Afscheiding tussen beide huizen en tuinen (bij het deel tussen de ramen zichtdicht, het deel dichter bij de weg wat losser)
- Habitat voor hommels, solitaire bijen en vlinders
- Mooie bloemen, mooie landschappelijke haag
- Voeding voor het akkertje van de buren naast de haag
Elk element meerdere functies, elke functie meerdere elementen
Als permacultuur ontwerper hou ik er van om elke functie door meerdere elementen uit te voeren en elk element meerdere functies te laten vervullen. Zo maak je een robuust systeem dat niet meteen stuk gaat als een van de elementen uitvalt. Klinkt dat abstract? Stel: Je haag bestaat uitsluitend uit buxus en ineens krijg je last van buxusmot. Dan is je haag weg. Op de klei zijn hele wegen kaal waar ooit de Essen stonden (essentakziekte). En op de zandgronden kan de eikenprocessierups zich goed verspreiden langs al die lanen met uitsluitend eiken. Aangezien we nog niet weten wat de volgende plaag of ziekte is die we krijgen, plant ik altijd divers. Andersom werkt het ook. Ik probeer alleen planten te kiezen die naast ‘een haag vormen’ nog een paar functies hebben. Zoals ‘voeding voor hommels’, ‘late bloei’, ‘schuilplek voor vogels’ en ook ‘mooi’ of ‘eetbaar’.
Wat breder dan gebruikelijk
We wonen aan de rand van een Drents dorp en hebben ruime tuinen. De haag mag dus best wat breder worden dan op de meeste plekken. En dat is belangrijk, want veel planten bloeien op tweejarig hout. Mag je haag maar 50 centimeter breed worden, dan moet je waarschijnlijk meerdere keren per jaar snoeien. Dat is een hoop werk. Maar het zorgt er ook voor dat zo’n ‘geschoren haag’ nooit tot bloei komt. Wil je een haag gebruiken om insecten te lokken, dan heb je de ruimte nodig. In ons geval zal dat zo’n anderhalve meter zijn. Hierdoor krijgen de planten de ruimte om tot bloei te komen en hoeven wij niet meerdere keren per jaar te snoeien. Een deel van de haag zal wel af en toe gesnoeid moeten worden. Maar we kunnen bijvoorbeeld elk jaar een derde van de haag terugzetten, zodat de andere twee derde gewoon in bloei kan komen.
Heb je wat minder ruimte dan wij? In dit tweeluik lees je tips voor het ontwerpen van een biodiverse haag op ongeveer een meter breed:
1. Hoe ontwerp je een mooie gemengde haag?
2. Plantenlijst voor een biodiverse gemengde haag
Bloeiboog voor insecten
Om insecten te helpen, ontwerp ik graag op basis van een ‘bloeiboog’. Een bloeiboog, ook wel bloesemboog, is een ontwerp voor insecten in de tijd. Niet alleen de hoeveelheid stuifmeel of nectar is belangrijk, maar ook de spreiding door het jaar heen. Bij een bloeiboog kies je de planten op bloeiperiode en zorg je zo dat er altijd voldoende dracht voor insecten is. In veel tuinen staat in april, mei en juni van alles in bloei. Maar insecten hebben in het vroege voorjaar en het late najaar ook voedsel nodig en dan is dat vaak schaars. Wil je hier meer over weten? Lees dan het artikel Een bloeiboog voor meer bijen in je tuin ontwerp en plantenlijst.
Onderhoud beperken
Veel mensen denken dat een tuin veel werk is. Dat klopt ook wel een beetje. Maar door slim te ontwerpen kun je ook een hoop werk voorkomen. Hierboven beschreef ik al dat je veel snoeiwerk kunt voorkomen als je een haag wat meer ruimte geeft bij het aanplanten. Ook de uiteindelijke hoogte van planten speelt daarin mee. Kies je planten die graag heel groot worden voor een haag die maar 2 meter hoeft te zijn, dan heb je daar meer werk van dan als je planten kiest die uit zichzelf ongeveer 2 meter worden. Al zul je dan wellicht langer moeten wachten tot ze die hoogte bereiken. In het deel waar we snel een dichte haag willen heb ik daarom vooral planten staan die wat sneller groeien maar daarna ook af en toe afgetopt moeten worden. In het deel waar het minder belangrijk is dat de haag snel dicht is, koos ik grotendeels soorten die langzamer groeien maar uiteindelijk ook nauwelijks hoger dan 2 meter worden.
Lengte haag en plantafstand
Onze haag sluit aan op een bestaande beukenhaag en komt uit bij twee schuren. We hebben zo’n 14 meter. Gebruik je onderstaand plantenlijstje als inspiratie, dan zou je de aantallen in verhouding kunnen vergroten om het ontwerp langer of korter te maken. We kozen een plantafstand van 25 centimeter (4 planten per meter). Veel mensen maken zich druk om de plantafstand, maar eigenlijk is het heel simpel: Je kunt voor een haag prima 3 planten per meter aanhouden. Maar dan duurt het wat langer voor die mooi dicht zit. Kies je 5 planten per meter, dan is je haag sneller mooi dicht. Maar dan heb je ook hogere kosten. Wij doen er 4 op een meter. Een mooi compromis. We komen zo op 54 planten.
Stikstofbinders
Planten hebben voeding nodig en ik heb geen zin om te bemesten. Gelukkig zijn er een paar groepen planten die dat voor me kunnen doen. De stikstofbinders. Dat zijn planten die een symbiose aangaan met schimmels of bacteriën. Die halen stikstof uit de lucht en vormen het om tot een vorm die planten kunnen opnemen. De planten geven in ruil suikers die zij hebben gemaakt aan de schimmel of bacteriën. Via het afvallende blad en wortels komt een deel van die voeding beschikbaar voor omliggende planten. Dat is dus ook de reden dat je nooit blaadjes moet wegharken onder je haag. Je kunt beter de blaadjes van je stoep of terras zo onder je haag schuiven. Ik plant 8 stikstofbinders verspreid door de haag. De buren hebben een klein akkertje achter de haag (aan de lijzijde) die als het goed is elk najaar een bergje blad krijgt dat als natuurlijke mulch de bodem voor het volgende jaar voedt.
Autochtoon, inheems, ingeburgerd, gecultiveerd en uitheems
Volgens de co-evolutie zou het beter zijn voor inheemse insecten om uitsluitend inheemse planten aan te planten. Maar er zijn een aantal ingeburgerde (Rosa multiflora) en uitheemse (Elaeagnus ebbingei) soorten die ik toch erg waardevol vind. Zoals gezegd wonen we in het dorp en niet naast een natuurgebied. Het staat hier vol van de uitheemse soorten. Voor deze haag heb ik wel een voorkeur voor inheemse of autochtone planten, maar gaf ik mezelf ook de vrijheid daar niet te strikt mee om te gaan. Daarmee heb ik meer mogelijkheden en dus een diverse haag. Uiteindelijk is zo’n 75% van onze haag inheems of ingeburgerd.
Dubbelgevulde bloemen helpen insecten niet
Bij gecultiveerde planten let ik wel op de bloei. Een dubbelgevulde roos kan bijvoorbeeld heel mooi zijn, maar de extra bloemblaadjes zijn eigenlijk gemuteerde meeldraden. Doordat de bloem zo gevuld is, kunnen de meeste insecten niet eens bij de nectar komen en stuifmeel is door de gemuteerde meeldraden niet aanwezig. Een dubbelgevulde bloem heeft daardoor voor de insecten geen meerwaarde.
Een haag hoeft niet alleen uit struiken te bestaan: een wilde haag in 4 lagen
Voor een afscheiding tussen twee tuinen heb je aan heesters (struiken) voldoende. Maar het is veel leuker om er nog wat lagen aan toe te voegen en zo de ruimte beter te benutten. Onze haag bestaat straks uit vier lagen:
- Struiken: De struiken vormen de basis van de haag en vervullen de primaire functie, de afscheiding tussen twee tuinen.
- Klimmers: Klimplanten als wilde kamperfoelie kunnen prima in een haag groeien. Ze klimmen in andere planten zonder dat die daar last van hebben. En ‘s zomers piepen ze met hun geurende bloemen boven of naast de haag uit.
- Bolgewassen: Veel bolgewassen bloeien erg vroeg als veel struiken nog geen blad hebben. Daarom is het leuk om bloembollen (uiteraard gifvrij geteeld en geschikt voor verwildering) onder de struiken te planten. Zo is er in het vroege voorjaar ook wat te zien en je helpt er direct vroege bijen en hommels mee. Ik koos tulipa tarda (botanische tulpjes), muscari armeniacum (blauwe druifjes), allium sphaerocephalon (echte trommelstokken / sierui) en verschillende krokussen.
- Kruidachtigen: De eerste jaren als een haag nog niet mooi dicht zit komt er nog veel zon op de grond. Daar kun je een bloemenmengsel inzaaien. Ik koos een inheems bloemenmengsel van Cruydt-Hoeck. Ik verwacht dat we de eerste vijf jaar aardig wat wilde eenjarige bloemen onder de haag zullen krijgen. Daarna zal de schaduw toenemen en zullen veel soorten langzaam verdwijnen.
Een schetsje van een gemengde haag in vier lagen.
De volgorde van aanplanten is wel belangrijk als je een haag met vier lagen aanlegt. Eerst de grond prepareren. In ons geval zo’n 1,5 meter brede strook. Dan de struiken planten. De bolgewassen komen daarna. Even harken en dan kan het bloemenmengsel gezaaid worden. Het liefst allemaal in november.
Plantenlijst gemengde haag voor biodiversiteit
Hieronder de lijst planten die ik koos voor onze gemengde haag. Per plant probeer ik kort aan te geven waarom ik die koos en welke functies die vervuld. Achter de naam zie je de aantallen die ik plantte.
Crataegus monogyna – Eenstijlige meidoorn (9)
Bloei in april en mei.
Basis van veel landschapshagen. En niet voor niks. Prachtige plant. Inheems. Zichtdicht vanaf zo’n 80 centimeter dikte. Eetbare bessen. Schuilplek voor vogels. In het deel van de haag tussen de ramen koos ik zo’n 30% meidoorn.
Acer campestre – Spaanse aak of Veldesdoorn (5)
Bloei in mei en juni
Vormt samen met meidoorn en sleedoorn de basis van de ‘Zeeuwse haag’. Inheems. Zichtdicht vanaf zo’n 80 centimeter dikte. Schuilplek voor vogels. In het deel van de haag tussen de ramen koos ik zo’n 15% Veldesdoorn.
Prunus spinosa – Sleedoorn (3)
Bloei in maart en april
Sleedoorn is van oudsher te vinden in veel landschapshagen. Ook omdat de flinke stekels het vee binnen kunnen houden. Vermoedelijk is sleedoorn een voorouder van veel pruimensoorten. De bessen zijn eetbaar, maar er moet wel eerst vorst overheen voor ze lekker zijn. Maar dan kun je er heerlijke gin of jam mee maken. Door de bloei net voor de meidoorn is het een interessante plant voor allerlei vlinders en bijen. En de takken vol doorns worden door zangvogels gebruikt om veilig te nestelen.
Cornus Mas – Gele kornoelje (3)
Bloei in februari en maart
Inheems (maar niet algemeen). Eetbaar (een cultivar heeft grotere bessen). En door de erg vroege bloei interessant voor ontwakende hommelkoninginnen. Zogenaamde naaktbloeier die na de winter eerst met prachtige gele bloemen bloeit en pas daarna blad krijgt.
Frangula alnus – Sporkehout of vuilboom (5)
Bloei in mei, juni, juli, augustus en september
Vuilboom is zo’n oneerbiedige naam voor zo’n fantastische plant. Sporkehout groeit wat langzaam, maar vormt uiteindelijk een prachtige haagplant die maar liefst vijf maanden met onopvallende bloemetjes bloeit. Met name in augustus en september is dat erg welkom bij veel insecten en spork wordt dan ook druk bezocht door allerlei gevlieg. Om die reden zou iedereen met een loos hoekje in de tuin eigenlijk een vuilboompje moeten planten.
Euonymus europaeus – Wilde Kardinaalsmuts (3)
Bloei in mei
Wilde kardinaalsmuts is inheems. Bloeit onopvallend in mei als er al veel bloeit. Maar heeft in september of oktober prachtige vruchten die eruitzien als kleine roze mutsjes. Daarmee fleuren ze een haag in het najaar erg op. Verder is kardinaalsmuts een waardplant voor veel vlindersoorten. Die leggen er hun eitjes op en de rupsjes eten het blad. En zonder rupsen geen vlinders. De rupsen trekken ook meteen mezen aan die een deel van de rupsen opeten. Zo hebben we meteen mezen in de buurt om de eikenprocessierups wat te onderdrukken.
Elaeagnus ebbingei – Olijfwilg of zilverbes (3)
Bloei in oktober
Zilverbes is uitheems. Maar verder een fantastische plant. Zilverbes bloeit in oktober als er weinig bloeit. De plant is wintergroen wat in een haag handig kan zijn en tegelijk voor vogels bescherming biedt. Verder is het een stikstofbinder die omliggende planten voedt en als klap op de vuurpijl zijn de bessen ook nog eetbaar.
Elaeagnus umbellata – Herfstolijf (1)
Bloei in mei en juni
Herfstolijf is familie van de olijfwilg hierboven. Hij is niet volledig wintergroen, maar wel erg kort zonder blad. Ook de herfstolijf maakt eetbare bessen en bindt stikstof waar omliggende planten van meeprofiteren.
Cýtisus scopárius – Brem (3)
Bloei in mei en juni
Brem is inheems en komt vooral op de hoger gelegen zandgronden voor. Als vlinderbloemige kan brem stikstof binden (met hulp van bacteriën). Hij kan zo’n 2 meter hoog worden, maar haalt dat niet altijd. Bij ons staat hij in een deel van de haag waar de hoogte niet zo precies uit maakt. Mooie plant. Nuttig voor veel bijen. Wel een uitdaging om inheemse brem te vinden. Veel kwekers verkopen allerlei gecultiveerde soorten brem in verschillende kleuren. Ik wilde een gewone simpele inheemse. Dat bleek lastiger, maar is gelukt.
Caragana arborescens – Erwtenstruik (1)
Bloei in april
Ook erwtenstruiken zijn vlinderbloemig en kunnen dus met hulp van bacteriën stikstof binden. Daarnaast is de struik populair bij bijen en de ‘erwten’ zijn nog eetbaar ook. De plant had beter linzenstruik kunnen heten, want de ‘erwten’ zijn vooral een goed alternatief voor linzen. Samen met de twee Elaeagnussen en de Brem zorgt deze struik ervoor dat verspreid door de haag 8 stikstofbinders staan die voor voeding zorgen.
Lonicera periclymenum – Wilde Kamperfoelie (3)
Bloei in juni en juli
Wilde Kamperfoelie bloeit prachtig en klimt vanzelf in andere planten in een haag. Kamperfoelie staat bekend om de heerlijke geur op zomeravonden. Die geur is er niet voor niks, maar helpt nachtvlinders de plant ‘s avonds en ‘s nachts te vinden. En nachtvlinders (motten) wil ik ook graag naar de tuin lokken om vleermuizen te voeden. En die kunnen dan meteen de eikenprocessierupsmotten opeten voor ze eitjes in de eiken leggen.
Sambucus nigra – Vlierbes (2)
Bloei in mei en juni
Vlier bloeit prachtig. Is inheems. Zowel de bloemen (vlierbloesemsiroop) als de bessen (jam) zijn eetbaar. Past mooi in een wilde haag.
Sambucus Canadensis – Amerikaanse vlier of Amerikaanse vlier (1)
Bloei in juli en augustus
Zoals de naam al doet vermoeden is Canadese vlier niet inheems. Maar als je van vlierbloesem of vlierbessen houdt wél erg interessant. Want zowel de bloei als de vruchten zijn twee maanden later dan de Europese vlier. Zo heb je twee keer per jaar bloesem en twee keer per jaar bessen. En insecten en vogels genieten twee keer mee.
Corylus – Hazelaar (1)
Bloei in februari (maar niet heel waardevol voor insecten)
Inheems, mooi en leuk. En wat veel mensen niet weten is dat ze indirect heel belangrijk kunnen zijn voor hommels. Want de afgevallen nootjes trekken muizen aan. Die maken gangen onder je haag. En dat soort beschutte holletjes zijn ideaal voor een hommelkoningin om in het voorjaar een nest te starten. Hommelnesten zijn veel kleiner dan wespennesten en veroorzaken geen overlast. En hommels zijn wel érg belangrijke bestuivers van fruitbomen, fruitstruiken en planten in de moestuin. Wil je habitat voor hommels creëren, dan kun je dus ook een paar notenbomen planten. Er staan hier al vrij veel wilde hazelaars in de buurt. Voor de haag koos ik een cultivar die grotere noten geeft: ‘Pearson’s Prolific’. Corylus maakt geen nectar, wel stuifmeel.
Viburnum opulus – Gelderse roos/Sneeuwbal (2)
Bloei in juni
Inheems. Wordt zo’n 2,5 meter hoog, dus nauwelijks snoei nodig. Bloeit als er ook veel andere planten bloeien. Trekt ook vogels zoals merels aan. Mooie bloemschermen.
Rosa canina – Hondsroos (2)
Bloei in juni en juli
Veel inheemse rozen blijven wat klein voor een haag. Vaak nog geen meter. Hondsroos kan zo’n anderhalf tot zelfs twee meter halen. Voor een zichtdichte afscheiding dus op het randje. Maar ik vind dat een inheemse roos in zo’n wilde haag thuishoort. Hij geeft mooie bloemen. Past in het landschap. Is inheems.
Rosa multiflora – Veelbloemige roos (2)
Bloei in juni en juli
Veelbloemige roos is ‘ingeburgerd’. Niet écht inheems dus, maar al lang aanwezig. Hij bloeit met veel bloemen en bloeit ook nog eens langer dan de meeste rozen.
Hedera helix ‘Arborescens’ – Struikklimop (2)
Bloei in oktober en november
Klimop is een fantastische bijenplant. Ga maar eens op een zonnige dag in oktober naast een bloeiende klimop staan. Meestal zoemt het dan van de bijen en ander gevlieg. Maar hedera kan ook woekeren en andere planten verdrukken. Gelukkig bestaat er ook struikklimop. Normale klimop groei omhoog tot het niet verder kan, verandert dan van blad (van handvormig naar ronder), gaat hangen en begint dan pas te bloeien. Struikklimop is gestekt van die bovenste delen van de plant. Deze hedera is vergeten hoe te klimmen en vormt een mooi bol wintergroen struikje dat meteen in het eerste jaar al bloeit.
Salix – wilg (2)
Bloei in februari, maart en april (afhankelijk van soort)
Ook veel wilgen zijn fantastische bijenplanten omdat ze in februari en maart al bloeien. Met name hommelkoninginnen kunnen dan op een warme dag uit hun winterslaap komen en zijn hongerig. Ze moeten snel nectar en stuifmeel vinden om zelf te eten én een voorraadje aan te leggen voor hun nest. Wilgen bieden dat. Vooral de mannetjes omdat die stuifmeel maken. Daarom wilde ik heel graag een paar wilgen in het ontwerp.
Maar wilgen zijn ook wat lastig. Ze groeien graag aan een slootkant (heb ik niet), groeien snel (kan andere planten in de haag verdrukken) en zijn tweehuizig (aan wortelgoed in november kun je niet zien of je een mannetje of een vrouwtje hebt). Na een hoop puzzelen ben ik op Salix caprea (boswilg) en Salix gracilistyla gekomen. Boswilg is inheems en groeit normaal gesproken in bossen. Dus die kan tegen drogere omstandigheden dan veel andere wilgen. Door de cultivar ‘Atlas’ te nemen weet ik dat het een mannetje is (stuifmeel). Een andere optie is is februari/maart in het bos een boswilg zoeken die bloeit, kijken of het een mannetje is en dan stekken. Ook Salix gracilistyla ‘Mount Aso’ is mannelijk en bloeit prachtig. En wordt niet al te groot. De tijd zal leren of ik de juiste keuzes heb gemaakt!
Buddleja davidii – Vlinderstruik (2)
Bloei in juli, augustus en september
Tja, de vlinderstruik. Uitheems natuurlijk. En in landen als België en Frankrijk wordt het afgeraden ze te planten als je in de buurt van een natuurgebied woont omdat ze nogal kunnen uitzaaien. Maar we wonen aan de rand van een dorp tussen woningen en weilanden. En vlinderstruiken staan wel erg leuk in een wilde haag.
Weigelia Rosea – Weigela (1)
Bloei in mei, juni, juli
In onze vorige tuin stond achterin langs de brandgang een prachtige struik die in de late lente en vroege zomer prachtig bloeide met een zee aan roze kelkbloemen. Ook bij hommels en bijen was de struik populair. Het bleek een Oost-Aziatische Weigela te zijn. Na onze verhuizing leek het me leuk om er ook hier een aan te planten. En volgens mij gaat hij prachtig staan in de gemengde haag.
Philadelphus – Boerenjasmijn (1)
Bloei in juni en juli
Boerenjasmijn vormt een prachtige struik die in juni en juli met talloze witte bloemen bloeit. De bloemen zijn vooral in trek bij hommels en minder bij honingbijen. Nou vind ik inheemse hommels sowieso leuker dan de doorgaans uitheemse honingbijen die met tienduizenden tegelijk door imkers worden losgelaten. Dus ook boerenjasmijn kreeg een plekje in onze haag.
Forsythia – Chinees klokje (1)
Bloei in maart
Forsythia heeft wel wat van brem die veel te vroeg bloeit. Het is een naaktbloeier die na de winter eerst in bloei komt en dan pas blad vormt. Daarmee geeft het al vroeg wat kleur aan de haag. In die periode zijn er nog niet veel hommels, (andere) bijen en vlinders, maar de vroege hommels die er al wel zijn zullen blij zijn met wat bloei zo vroeg.
De wilde gemengde haag staat
En nu is het afwachten. We hebben de wilde haag in november aangeplant, bloembollen gepoot en het bloemenmengsel ingezaaid. Nu is het afwachten of alles goed aanslaat en gaat groeien. Ik hoop over een jaar of drie al een mooie dichte haag te hebben. Waarschijnlijk zullen we over een jaar of vijf moeten beginnen met delen snoeien. Dat wil ik in delen gaan doen. Elk jaar een derde van de haag een stuk terugzetten. Zo kan altijd twee derde van de haag tot bloei komen. Wellicht plaats ik hier over een aantal jaren een aanvulling met de ervaringen.
In het dagelijks leven is Remi als Kiemfabriek vooral interim marketeer voor bedrijven en organisaties die de wereld wat mooier maken. Soms rond strategie of management en soms met de handen aan de knoppen in bijvoorbeeld campagnes. Thuis heeft Remi samen met Cecile en Emily een eigen voedselbos en permacultuurproject de Hommelgaard in een klein dorpje in Drenthe. Veel artikelen zijn vooral daarop geïnspireerd.
Het lijkt mij een erg mooie haag voor onze nieuw aan te leggen tuin, hoeveel meter beplant je met deze hoeveelheid planten? Heb je nog een alternatief voor de hazelaar, onze dochter heeft veel last van hooikoorts met name van de hazelaar. Alvast bedankt voor het antwoord. Groetjes, Sharon
Hallo Sharon. Dank!
In ons geval ging het om 14 meter haag van zo’n twee meter breed. De breedte is wel belangrijk. Want als je een smalle haag wilt, moet je vaak snoeien. En veel planten komen pas in bloei op tweejarig hout. Dus een smalle haag bloeit meestal nooit en heeft daardoor nauwelijks ecologische waarde (anders dan schuilplek voor vogels e.d.). Door de haag wat meer breedte te geven, kun je steeds een deel ’terugzetten’. Bijvoorbeeld elk jaar een derde van de haag. Dan heb je wel een zaag nodig en snoei je dus een flink stuk terug. De andere tweederde va de haag kunnen dat jaar bloeien.
Ik plantte op 25 cm. Dus 4 per meter. Je kunt ook voor 5 per meter gaan (sneller een dichte haag) of 3 per meter (net zo dicht, maar dat duurt wat langer).
De Corylus is niet essentieel in de haag hoor. Ik vind ze leuk. Ze bloeien mooi en leveren hazemnoten. Maar als je hooikoorts hebt, kan ik me voorstellen dat je die weglaat. Je kunt het vervangen door een willekeurige andere plant uit bovenstaand lijstje.
Afhankelijk van de situatie kun je sowieso nog wat puzzelen met de planten en de aantallen. Bij ons is ongeveer de helft echt als afscheiding. Daar willen we het goed dicht hebben en hoog genoeg. Daar vormen meidoorn, sleedoorn, spaanse aak en olijfwilg de basis. In de andere helft is het minder belangrijk dat het allemaal 2 meter haalt en mooi dicht is (meer bij de weg, minder tussen onze huizen). Daar heb ik wat planten tussen staan die de 2 meter niet (altijd) halen of die minder dicht worden. Denk aan vlinderstruik, brem, de rozen. Is een zichtdichte haag van 2 meter belangrijk, dan zou ik uitgaan van 75% meidoorn, sleedoorn, spaanse aak. En 25% van de rest. Op plekken waar dat minder belangrijk is, kun je het omdraaien of de meidoorn, sleedoorn en spaanse aan helemaal weglaten.
groeten Remi
Dag Remi,
Bedankt voor jouw snelle reactie, wij moeten zo’n 30 meter haag maken, dus de aantallen zullen ongeveer x 2 gaan. We willen een tuin met een hoge ecologische waarde, dus we zullen de haag zeker 2 meter ruimte gunnen!
Groetjes, Sharon
Dat klinkt goed. Heb je de mogelijkheid langs de haag te maaien straks? Sleedoorn kan wat opschot geven. Dus de plant maakt wortels die ineens een eindje verderop omhoog kunnen komen en daar nieuwe sleedoorns kunnen vormen. Zo kan je haag dus gaan wandelen en steeds breder worden. Bij ons zit aan onze kant van de haag ons opritje. Dus daar is bestraat en kan de sleedoorn niet omhoog komen. En aan de kant van de buren is deels gras wat ze maaien en komt deels ook een paadje. Dus dan komt het wel goed. Maar als je bijvoorbeeld een perk met kleinere struiken of kruidachtigen zou maken grenzend aan de haag. Dan zou de sleedoorn langzaam je perk kunnen overnemen. In dat geval zou je de sleedoorn weg kunnen laten. Heb je dat niet, dan zou ik hem laten staan, want hij bloeit vroeg en mooi en geeft beschutting en bessen voor vogels.
Heb je ook fotos van het eindresultaat?
Met vriendelijke groeten
Dit is wel een goede tip, we weten nog niet wanneer we nieuwe buren krijgen aangezien het om een nieuwbouwplan gaat, dit kan nog wel jaren duren, de eerste tijd kunnen we dit zelf bijhouden, maar in de toekomst?
We gaan dit zeker meenemen.
Wat een goed artikel! Bedankt om dit te delen!
Mijn vriend en ik hebben een huis gekocht en zijn nu ook aan het kijken welke haag we willen aanplanten.
Langs de noordkant zouden we de haag breed kunnen laten (2-3 m) en willen we de haag ook voldoende hoog voorzien.
Hoe hoog denk je dat de gemengde haag die je beschrijft zal worden op termijn? Of bepaal je dit zelf door te snoeien?
Zou je de haag geschrankt in twee lagen aanplanten als we 3 m breed kunnen voorzien?
Zou je de haag ook niet kunnen snoeien en gewoon zijn gang kunnen laten gaan? Hoe breed zou deze haag dan ongeveer worden?
Alvast bedankt voor je feedback!
Groetjes,
Laurien
Hoi Laurien,
Dank voor de complimenten.
Hier hebben we wel beperkte ruimte. Een meter of twee. Aan onze kant ligt daar de oprit waar we fietsen en de auto parkeren enz. En de stekels van sleedoorn en meidoorn kun je beter niet in je fietsband hebben. Dus ontkomen we niet aan af en toe snoeien. Ik hoop/verwacht elke drie jaar een derde te snoeien zodat de rest gewoon in bloei kan komen. Het ‘snoeien’ moet je dan eigenlijk zien als ’terugzetten’. Dat lukt niet meer met een elektrische heggenschaar, maar met zo’n grote knipper of soms zelfs een zaag. Als je drie meter hebt, scheelt dat natuurlijk al. Wellicht kun je een deel dan helemaal loslaten. Maar je zou dan echt even per plant moeten opzoeken hoe groot ze ongeveer worden. Een hazelaar kan bijvoorbeeld zeker wel 4 a 5 meter breed en hoog worden. Meidoorn en sleedoorn ook. Maar de Gelderse roos wordt zo’n 2,5 meter hoog en zal waarschijnlijk ook ongeveer 2,5 meter breed worden. Dus het ligt dan echt aan de planten die je kiest.
Voor de hoogte geldt eigenlijk het zelfde. Ik heb hier planten tussen zitten die krap 1,5 meter halen en anderen die 15 meter halen. Dus als je de bovenkant niet snoeit, zul je allerlei lengten krijgen. Of dat erg is ligt aan je noorderburen 😉
Qua aanplant zou ik inderdaad in verstek planten als je meer ruimte hebt. Ik heb daar bij mij ook over getwijfeld, maar het omwille van de twee meter net niet gedaan. Maar als je drie of meer meter hebt, kun je ze prima iets in verstek zetten. Dan voorkom je ook dat het onderaan wat kaal wordt.
Groeten Remi
Dankjewel Remi voor je nuttige feedback! Hier kan ik zeker mee aan de slag :).
Groetjes,
Laurien
Hoi Remi,
Dank je wel voor het delen. Wat een mooi artikel waar ik zeker wat mee kan.
Momenteel hebben we een tuin met alleen gras en gaas als afscheiding metde buren (links (18 meter), achter (15 meter) en rechts (15 meter). Hier kan ik dus een mooie haag gaan planten zoals je had omschreven.
Ik zag alleen dat bijna alle planten bladverliezend zijn. Ik zou ook graag in de winter het zicht naar de buren wat dichter willen hebben. Weet jij eventueel alternatieven die wel bladhoudend zijn in de winter?
Groeten, Karin
Bladhoudend is lastig. Inheems zit je dan aan hulst, brem en wellicht nog een paar andere opties. Maar veel keuze is er niet. Uitheems kun je denken aan olijfwilg/zilverbes. Maar vaak zijn wintergroene stuiken verder vrij saai en onaantrekkelijk. Zowel voor ons oog als voor de biodiversiteit. De bladeren zijn stuk/vettig en vaak bloeien ze minder dan bladverliezende struiken. Ik vraag me af of je daarmee een bloeiboog kunt ontwikkelen.
En je kunt denken aan beuk en haagbeuk. Beuk houdt het oude blad vast in de winter. Het nieuwe blad drukt het oude los in de lente. Daardoor zijn ze vaak maar een week of 2 kaal. Haagbeuk doet dat ook, maar dan half. Beuk en haagbeuk zijn, als het gaat om een bloeiboog voor biodiversiteit, niet interessant.
Maar de achterliggende vraag is volgens mij niet dat je bladhoudende planten wilt, maar dat een zichtdichte haag wilt. En dat kun je met bladverliezende planten ook bereiken als je ze voldoende breedte geeft. Meidoorn en Spaanse aak zijn bijvoorbeeld vanaf zo’n 80cm dikte al zichtdicht.
Ik ken je situatie niet. Maar ik kan me voorstellen dat je een kaart maakt van je tuin met daarin de zichtlijnen tussen jullie en de buren. Als je lijnen trekt tussen jullie ramen en hun ramen krijg je helder waar je haag zichtdicht moet zijn. Denk vervolgens na waar je in de winter in je tuin wilt zijn. De meesten van ons komen ’s winters amper in de tuin, dus is het niet zo erg als een deel van je achtertuin niet helemaal zichtdicht is, terwijl dat vlakbij je huis wellicht wel belangrijk is.
In bovenstaand blog zie je dat niet terug. Maar wij hadden 3 zichtlijnen (keukenraampje, voordeur, bijkeuken) naar de buren. Ik heb midden op die lijnen steeds een olijfwilg (wintergroen) gezet. Naast die olijfwilg heb ik links en rechts steeds een paar meidoorns en spaanse aken gezet. Samen zouden die de zichtlijnen helemaal zichtdicht moeten maken.
De rest van de haag heb ik vervolgens ingevuld met allerlei andere planten waar zicht iets minder cruciaal is. Denk aan de lijn vanaf een blinde muur van ons richting de buren. ’s winters komen we daar alleen langs om de fiets uit de schuur te halen bvb. Dus dan is het niet zo belangrijk dat dat allemaal helemaal dicht zit. ’s Zomers is het wel dicht. Waarschijnlijk kun je op die manier ook een haag in elkaar puzzelen die beide doet. Zichtdicht waar het moet, divers waar het kan. Succes met puzzelen!
hoi Remi,
Bedankt voor je heldere antwoord. Het is inderdaad zo dat ik graag de haag zo zicht dicht mogelijk zou willen en dat ik de biodiversiteit belangrijker vindt als bladhoudende planten…
De tip met de zichtlijnen ga ik zeker toepassen. Ik ga nog wat puzzelen en dan maar zo snel mogelijk bestellen en aan de slag.
Groeten, Karin
Opnieuw een leuk en informatief artikel.
Mij valt op de Hazelaar, je kiest voor 1 soort. Ik weet niet hoever de wilde hazelaars staan maar is dat binnen 30 meter?
https://www.agroforestryvlaanderen.be/NL/Kennisloket/Boomspecifiekeinfo/Hazelnoot/tabid/9782/language/nl-BE/Default.aspx
Leuke site over o.a. hazelaars. Zij raden aan de bestuivers er dicht bij te zetten.
En je schrijft dat je geen blad weg harkt onder je haag. Onder de hazelaar zou ik dat wel doen, alles weg harken net voor de oogst zodat je ook kan zien dat je afgevallen noten hebt. Die het eerst vallen kunnen aangetast zijn door de hazelnootboorder, die eten zich uit de noot en overwinteren in de grond. Die zou ik dus afvoeren. En de goede noten wil je denk ik oogsten. Dus zelf zou ik het onder de hazelaar wel “harken”. Omdat je haag nog jong is heb je ze nu misschien nog niet gezien, ze kunnen een paar jaar onder de grond blijven.
Ik heb zelf ooit een grote hazelaar gehad maar nooit een noot kunnen oogsten, de hazelnootboorder zat in alle noten.
Hallo Remi, bedankt voor je mooie artikel! Ik ben benieuwd hoe jullie haag eruit ziet in het eerste seizoen en over een paar jaar. Je geeft aan dat een smalle gemengde haag van 50 cm geen of nauwelijks meerwaarde heeft voor de biodiversiteit. Wat zouden de mogelijkheden zijn voor een kleinere (voor)tuin (6x5m)? Zou je in dat geval helemaal afzien van een (gemengde) haag? We zitten al te denken aan leifruit, maar zouden ook graag een gemengde haag willen (natuurlijke uitstraling, privacy, liefst waar mogelijk natuurwaarde). Hoe breed moet de haag minimaal zijn om van waarde te zijn voor de biodiversiteit/ insecten? Indien we de haag toch smaller willen ivm de beschikbare ruimte, welke soorten zou je dan adviseren? En wellicht kunnen we de haag in dat geval verrijken met een bloeiende klimmer(s) zoals kamperfoelie, zodat deze toch voor insecten aantrekkelijk wordt?
Hoi Nienke,
Het ‘probleem’ met een smalle haag is dat die niet smal wil blijven. Als je privacy wilt, zit je toch aan zeker 180 tot 200 centimeter hoogte. En daar wil je geen jaren op wachten. Dus je zoekt planten die snel groeien naar minimaal 200 cm. Meestal zijn dat planten die eigenlijk veel groter willen worden. Een beuk kan 30 meter worden, maar doet het ook als beukenhaag van een meter. Meidoorn kan een meter of 6 worden, maar kun je op 2 meter snoeien als je dat voldoende vindt. Maar die gaan dus ook proberen opzij te groeien. Want veel planten zijn rond/bol/ellipsvormig. Het is wat onnatuurlijk om wel 2 meter hoog te worden, maar slechts 50 centimeter breed.
En dus moet je snoeien om de plant binnen die 50 centimeter te houden. In de praktijk zul je dat waarschijnlijk zeker 2 keer per jaar moeten doen. En veel (maar niet alle) planten bloeien op tweejarig of meerjarig hout. Dus als je elk jaar snoeit, krijg je nooit bloemen. Dat betekent overigens niet dat de struik (de haag) geen waarde heeft voor biodiversiteit. Alleen heeft hij weinig waarde voor bestuivende insecten. Er kunnen nog steeds vogels in nestelen, rupsen van eten, kevers in wonen, luizen van drinken enz enz. Als je wel wilt dat de struiken tot bloei kunnen komen, dan helpt het als je meer ruimte hebt. Je snoeit dan nog steeds. Alleen je hebt de ruimte om dat 1 a 2 jaar over te slaan. Concreet zou je dan bijvoorbeeld elk jaar een derde van je haag ’terugzetten’. Dat is geen gewoon snoeien. Maar alle takken een fors eind terugzagen zodat ze weer 3 jaar mogen uitgroeien. Dat jaar zal dat deel van de haag dus niet bloeien. Maar de andere tweederde wel.
Klimmers in een haag zijn vaak een leuk idee. Dus gewoon doen. Kamperfoelie kan dat prima. Klimmers komen uit bossen waar ze in de schaduw beginnen en naar de zon klimmen. Dat kan in een haag ook. Plant ze aan de schaduwzijde. Veel klimmers zullen wel op de haag klimmen en er bovenop gaan bloeien.
Ook in een kleine tuin kun je divers planten. Persoonlijk zou ik sowieso niet zo snel een uniforme haag planten. Als daar een ziekte in komt, ben je je haag kwijt. Als je een haag plant van meerdere soorten en er valt er 1 uit, dan heb je nog steeds een haag. Als je hem wel zichtdicht wilt hebben, en toch weinig breedte wilt geven, zou ik wel proberen voor echte haagplanten te gaan die lekker dicht groeien. Beuk, haagbeuk, meidoorn, Spaanse aak en olijfwilg bijvoorbeeld. Qua bloei wat minder spannend, maar wel een stuk dichter dan veel van de andere opties hierboven en als je ze mengt toch nog redelijk divers. Eventueel kun je dat prima combineren met wat leifruit.
Succes!
Hi Remi,
Het was ontzettend leuk en leerzaam, maar mijn kleine voedselbosje heb ik het hagen en kruinontwerp van klaar. Gebaseerd op het boek van Martin Crawford. Sta jij ervoor open om er een blik op te werken en je ongezouten mening te geven? Vanaf november ga ik beginnen met de aanplant. Ik weet dat een ontwerp nooit echt af is. Maar met iemand sparren voor die tijd is toch fijn, zeker omdat het allemaal zo nieuw is voor mij. De laatste tijd heb ik ook een hoop van en over Wouter van Eck gelezen. Enorm interessant!
Groet,
Bastiaan
Beste Emely, Cecile en Remi,
Hier hebben je iets in gang gezet wat al langer aanwezig was. Huis is in de verkoop. Zoekende naar een huisje en grond ergens in de provincie Groningen. Hier op het balkon (aan de zee) de eerste 200 meidoorn winterstekjes in de wormencompostbak geplaatst. Is het mogelijk, nu een aantal jaren later, jullie ervaringen, in een update, te delen wat betreft de windhaag /bloesemboog. Geïllustreerd met wat foto’s? Reuze benieuwd hoe het er nu uit is gaan zien.
ps jullie blogs zijn van onschatbare waarde voor ons als (gepassioneerde) leek
Jolien en Ton
Beste Jolien en Ton,
Wat leuk om te horen! Veel plezier en succes met jullie zoektocht. In Groningen kan het flink waaien en is wind zeker een factor. Dus een goede windsingel is daar vaak geen overbodige luxe!
Volgens mij gaat jullie vraag primair over dit artikel: https://doe-duurzaam.nl/artikel/permacultuur-ontwerp-windsingel-voor-beschutting-insecten-en-voedsel#comment-27374 Dus ik heb daar even inhoudelijk gereageerd.
Groeten Remi
Hallo Remi,
Wat een duidelijke beschrijving van het kiezen van planten voor een gemengde haag. Het gebruik van klimplanten was ik nog nergens tegen gekomen!
Ik heb nog wel een vraagje over de wijze waarop je de struikjes bij het planten mengt. Plant je telkens maar één struik van dezelfde soort of plant groepjes van bijvoorbeeld de meidoorn en de Spaanse aak? Wij gaan 80 meter haag planten en dacht aan het planten in groepjes van drie.
Ik benieuwd naar jouw zienswijze.
Hoi Karin,
Dat ligt een beetje aan de situatie. In bovenstaand artikel gaat het om een haag. Hij mag niet te hoog en te breed worden dus zal wat meer aandacht krijgen qua snoeien enz. De lengte valt ook mee. Dus ik heb ze niet in groepjes geplant, maar per stuk. Als een specifieke plant wat in de verdrukking komt, kan ik door wat slim snoeien wat ruimte creëren.
Elders in de tuin heb ik een windsingel geplant (zie dit blog). Die mag wat meer ruimte innemen en mag wat ruwer zijn. Die is ook een stuk langer. Daar zit ik minder met mijn neus op. En ik vind het wel belangrijk dat elke soort het overleeft. O.a. vanwege de bloeiboog. Stel dat ik daar alles door elkaar meng, dan is er kans dat een sterkere soort overal een zwakkere soort wegdrukt. Dus ik heb ze in groepjes van 3 tot 6 planten gezet. Je ziet daar nu (na 2 jaar) duidelijk dat bepaalde groepjes al lekker aan het groeien zijn en bepaalde groepjes nog klein zijn. Dus het duurt iets langer voor het geheel mooi dicht is. Maar de zwakker groeiende planten hebben daar wel de kans om groot te worden zonder allemaal weggeconcurreerd te worden.
Persoonlijk vind ik groepjes wel minder mooi. Je ziet duidelijker dat het bedacht en aangeplant is. Maar er valt zeker wat voor te zeggen.
Groete Remi
Dankjewel voor je reactie. Ik zal het blog over de windsingel er ook nog eens op nalezen.
Groet Karin
Dag Remi,
Prachtig artikel en mooi en slim bedacht. Ik ben bezig met het online zoeken naar winkels waar ik de door jou genoemde planten kan kopen. Heb jij daarbij suggesties? Hoor het graag van je. Groet! Mark Mol uit Doesburg.
Hoi Mark,
Dat ligt er een beetje aan. In algemeenheid raad ik aan goede kwekers in de eigen regio te zoeken. Dat scheelt transport. Is goed voor de regionale economie. En je hebt kans dat ze op vergelijkbare grond en in vergelijkbaar klimaat zitten. Ik haal bijna alles uit Drenthe/Groningen. Dus moet zeggen dat ik eigenlijk niet echt dat soort kwekers in Gelderland weet. Maar als je wat rondvraagt, kom je daar vaak snel achter.
Verder zou je voor de eetbare gewassen nog kunnen nadenken of je daar speciale cultivars met grotere/lekkerdere vruchten wilt. Meidoorn, sleedoorn, vlier en hazelaar kun je inheems voor een euro per stuk kopen bij kwekers met bosplantsoen. Maar wil je dikkere vruchten of minder kans op ziektes, dan kun je vaak beter naar een kweker die gericht is op vruchtgewassen/voedselbossen enz. De eerste soort kwekers vind je overal. De tweede soort is schaarser. Wellicht zou je Eetbaargoed kunnen proberen. Die zitten bij de Veluwe geloof ik.
In het Noorden kan ik de Baggelhof (traditionele fruitbomen), Arborealis (voedselbos planten) en Cruydt-Hoeck (inheems autochtone planten voor o.a. insecten) aanraden.
groeten Remi
Hallo Remi,
Interessante blog en mooie uitleg. Zou je ons kunnen helpen met wat advies? Wij willen graag een windsingel (oosten wind) creëren van maximaal 2 meter hoog. Ook willen we graag dat er veel groen in combinatie met wat kleur in zit. Afwisselende hoogtes mogen, maar het moet wel goed tegen wind kunnen. De breedte is ruim een meter.
Heb je advies voor ons welke struiken we het beste kunnen gebruiken?
Groeten, Marjolein
Hallo,
Ik ben benieuwd of er foto’s beschikbaar zijn van de haag.
De haag staat hier nog maar een jaar en is nu (begin maart) nog kaal. Maar ik zal van de zomer even wat foto’s nemen.
Dag Remi, wat fijn om deze blog te kunnen lezen. We zijn erdoor geïnspireerd geraakt om een soortgelijke haag te plaatsen aan de achterzijde van de tuin. Er zou ongeveer 15 meter haag geplaatst worden en we kunnen de haag wel 2 a 3 meter diepte geven. Zijn er aanbevelingen welke plantjes het beste langs elkaar geplaatst kunnen worden en welke niet? We zijn op zoek naar de beste opstelling van de haag maw. Maar we zijn wat onzeker op dat vlak om niets mis te doen. Groetjes, Linda
Hoi Linda,
Dat is wat lastig op afstand te zeggen. Dat ligt ook aan de grondsoort, het licht enz. Maar als je haag daar 3 meter breed mag worden, zou ik een stuk meer ruimte tussen de planten doen dan ik heb gedaan. Misschien 1 op een meter. Dat scheelt een hoop kosten, en de planten krijgen dan meer ruimte en worden dus wat gezonder/blijer.
Qua combinaties zou ik afwisselen tussen échte haagplanten (meidoorn, sleedoorn, spaanse aak) en de andere planten. Die anderen heb ik er vooral tussen gezet voor de diversiteit/bloeiperode enz. Vaak worden ze wel minder dicht. Een vlier of vlinderstruik bijvoorbeeld vormt van die kale stokken omhoog waardoor ze onderaan ruimte open laten. Zet je die tussen een meidoorn en een spaanse aak, dan vullen die dat wel op.
Succes! Gr Remi
Ik lees dat deze blog inmiddels anderhalf jaar oud is. Heb je ook foto’s hoe de haag er nu bij staat?
Wat een ontzettend interessant en handig artikel! Ik kan deze één op één overnemen voor de haag achterin mijn tuin (ook 14 m breed). Ik kan niet wachten om aan de slag te gaan. Bedankt voor deze uitgebreide uitleg die je met ons deelt!
Even nog wat vragen:
* Op veler verzoek, heb je foto’s van de huidige situatie? Nu in de zomer? Ik ben erg benieuwd.
* Kun je een inschatting maken van de kosten?
* Ik wil de haag hoger (zo’n 4 meter). Kan ik dit combineren met leilindes of kan ik beter gewoon laten gaan en pas op 4 meter snoeien?
* Na hoeveel jaar zit de haag bij jou op 2 meter? Wat verwacht je voor 4 meter?
Alvast heel hartelijk bedankt!
Groet,
Mariëlle
Hoi Remi,
ik ben je lijstje aan het gebruiken om mijn haagplanten te bestellen. Super leuk.
Heb je ondertussen al een foto kunnen nemen? Als ik google op gemengde hagen krijg ik toch vooral foto’s van saaie groene hagen. Ben benieuwd!
Hoi Remi,
Allereerst mijn complimenten, wat zal dat een gave haag worden. Ik wil ook graag een wilde haag achter in mijn, wat kleinere, tuin. Voornamelijk voor de vogels, maar ook om de “lelijke” schutting van mijn buren ietwat te verbergen. Nu heb ik een stukje (iets is beter dan niets kun je zeggen) van 4 meter waar ik graag een amelanchier, sambucus nigra wil gaan plaatsen met nog iets. Wat zou jij in dit geval aanraden?
Hoi Nienke,
Zonder wat te weten over de grondsoort, het vocht en de orientatie op de zon is dat wat lastig te adviseren op afstand. Toch een paar gedachten:
– Amelancher. Krent is mooi en leuk, maar groeit langzaam. Ik heb ze wel geplant hier, want in Drenthe hoort krent er bij, maar op plekken waar ik minder haast heb het snel dicht te laten groeien.
– Sambucus. Vlier is ook mooi. Als je doel is om de schutting snel uit het zicht te hebben, moet je wel bedenken dat vlier vaak vrij kale opgaande takken / stammen krijgt en daarboven een kroon met blad/bloemen/bessen. Dus van onder kan die wat kaal zijn. Je kunt dat in een haag oplossen door er planten naast te zetten die van onder wat voller zijn en ze in elkaar te laten groeien.
– Als je doel vogels is, zou je verder kunnen denken aan: hulst (inheems, wintergroei, beschutting voor vogels, bessen in de winter), gelderse roos, liguster, hondsroos, kardinaalsmuts, lijsterbes (kleine soort nemen), meidoorn, sleedoorn (alleen als je daar wortelopschot makkelijk kunt tegengaan), vuurdoorn (uitheems, dat is een nadeel), zuurbes.
– De vogelbescherming heeft ook plantenlijstjes op de site trouwens!
Succes! Groeten Remi
Hoi Remi,
Super, dankjewel voor jouw advies. Hier kan ik wel wat mee.
Ja, amelanchier is bij mij echt favoriet (kom oorspronkelijk uit Drenthe, zit er blijkbaar toch in dan hè). Ik neem het voor lief dat het een langzame groeier is. Geduld is een schone zaak zullen we maar zeggen. Is de amelanchier vol genoeg om door de kalere onderkant van de vlier te groeien? De condities zijn hier zandgrond, goed doorlatend. Oriëntatie is zon/halfschaduw.
Nogmaals dank!
Groet,
Nienke
Hi Remi ik ben heel enthousiast over je stuk. Bezig met aanleg van een moestuin op een nieuw stuk grond (alles vlak en niet begroeid behalve onkruid). Thanks! Ik zie dat er veel om fotos gevraagd is al, maar ik zie ze nergens. Klopt dat. Ik ben heel nieuwsgierig, met name ook hoe de afwisseling is gedaan.
Bijv 3 om 3 om 3 etc. Of alles willekeurig?
Hey Remi.
Zeer interessant stuk.
Ik heb net een aanpalend stukje grond gekocht, 240m², waar ik een paar bijenkasten zou willen zetten. Daarom ben ik op zoek naar planten om een haag te creëren van zo’n 40 meter. Helaas heb ik niet de ruimte om ze breed te laten worden. Wat zou je me aanraden uit je lijstje om, op korte termijn, een zo bij-vriendelijk mogelijke en zichtdichte afsluiting te groeien?
Hoi Peter,
Om eerlijk te zijn zie ik meerdere problemen in je vraag.
Honingbijen vliegen tot 6 kilometer van de kast en zijn met tienduizenden per kast. Jouw 240 m2 tuin is dus een kruimel in wat die honingbijen nodig hebben. Uiteraard kun je daar proberen met wat bijvriendelijke planten in een deel van de voeding te voorzien. Maar feitelijk eten ze vooral de nectar en stuifmeel uit de planten uit je buurt. Waarmee deze uitheemse bijen dus concurreren met inheemse solitaire bijen en hommels om voeding. (Zie: https://doe-duurzaam.nl/artikel/is-het-slim-om-bijenkasten-te-plaatsen-voor-de-biodiversiteit)
Daarmee zeg ik niet dat je geen honingbijen moet nemen. Maar voor je die keuze maakt, moet je je dus wel realiseren dat je tienduizenden zeer efficiente verzamelaars van nectar en stuifmeel loslaat in een gebied. Dat heeft impact op andere bestuivers. Soms kan een gebied dat aan omdat er veel dracht is en geen andere honingbijen. Soms kan een gebeid dat niet aan omdat er minder dracht is, er bijvoorbeeld kwetsbare bijensoorten zitten of er al andere imkers zitten. Wees dus voorzichtig.
Je vroeg naar ‘bij-vriendelijke’ planten. Ik vermoed dat je ‘honingbij-vriendelijke-planten’ bedoelt? Er is uiteraard overlap (vandaar de concurrentie). Maar er zijn ook verschillen. Sommige wilde bijen zijn bijvoorbeeld gespecialiseert in klokjes, of juist in ondiepe bloemen. Ik hou ervan om wilg aan te planten voor de vroege koninginnen van hommels.
Wat betreft je andere vragen. De meeste struiken die geschikt zijn voor een haag bloeien niet op eenjarig hout. Dus als je weinig plek hebt en gedwongen bent elk jaar te scheren, zullen de planten in je haag niet tot bloei komen. Dus hebben ze geen waarde voor bijen op zoek naar nectar of stuifmeel. De enige oplossing is dan om toch meer ruimte te vinden/maken en de haag bijvoorbeeld elk jaar voor de helft te scheren. Dan kan de andere helft tot bloei komen. Heb je die ruimte niet, dan kun je die wens beter loslaten.
Als het gaat om biodiversiteit, dan kies je uitsluitens inheemse soorten. Denk aan meidoorn, sleedoorn, wilg, vuilboom, brem en spaanse aak. Als het snel zichtdicht moet zijn, dan heb je al minder keuze. Want ze worden niet allemaal even snel zichtdicht. Dan kom je toch al snel bij beuk, haagbeuk, meidoorn en spaanse aak.
Hey Remi
Bedankt voor je snelle reactie.
Ik besef dat mijn extra lapje maar een druppel op een hete plaat is. Ik heb een aantal jaar geleden mijn tuin al volledig bij- en vlindervriendelijk laten aanleggen, maar had niet genoeg plaats over om een aanvliegroute te vrijwaren. De reden waarom ik een extra inspanning wil doen is omdat de overgrote meerderheid van mijn woonwijk voor het typische gazon heeft gekozen als tuin en de biodiversiteit in mijn Belgische gemeente eigenlijk bijzonder schraal is. Ik redeneer dus dat alle beetjes helpen.
Beuk en haagbeuk heb ik al staan als hagen in mijn originele tuin maar vind ik een beetje saai. Vandaar dat ik links en rechts eens luister welke ervaringen andere mensen hebben.
Dag Remi, dank voor deze verhelderende info over haagcombinaties! We zijn daar erg blij mee omdat we zelf op het punt staan om er een aan te leggen van ca. 40 meter. Jouw haag spreekt enorm aan vanwege met name zichtdichtheid, kleur en biodiversiteit. Zou de door jou beschreven combinatie ook werken op een overgangsgebied tussen het Noord-Hollands duinlandschap en de polder? Want met een dergelijke ondergrond hebben wij te maken namelijk. Dank alvast voor je feedback! Groetjes, Carolien
Ik ben zeer benieuw naar de haag. Zou je mij enkele foto s willen sturen? Wij willen ook een gemengde haag. Lisbethvanwiele@hotmail.com
Op veler verzoek plaats ik bij deze even een paar foto’s van de haag nu. De haag is in de winter van 2019-2020 gepland. Deze foto’s zijn van vandaag (27 mei 2022). Dus de haag heeft nu twee hele seizoenen gehad en begint net aan het derde jaar.
In maart bloeide de wilg met mooie katjes. En de sleedoorn bloeide prachtig op de kale takken. Eind april en begin mei bloeide de meidoorn. En een paar weken geleden stond de brem in de haag mooi in bloei. De twee struiken kleurden knalgeel. Maar ook wat is alweer voorbij.
Op dit moment bloeit de, de gelderse roos en de veelbloemige roos. Op de eerste foto zie je vooral de vlier (links):
Op deze tweede foto zie je een boomhommel (die nestelt in een nestkastje waar vorig jaar een koolmees in zat) op de veelbloemige roos.
Je ziet ook dat we hoognodig het onkruid uit de oprit moeten halen. Maar dat terzijde.
De meeste planten zijn nu zo’n 2 meter hoog en de haag begint nu ongeveer zichtdicht te worden. Een praatje maken met de buren kan nog net, maar dan moeten we even een stukje opzoeken waar toevallig een plant staat die net wat minder hard groeide. Wat opvalt is dat de haag nu mooi dicht begint te worden en vooral dat er steeds wat te zien is. Telkens bloeien wel twee of drie soorten. En als die uitgebloeid zijn, duiken elders in de haag ineens nieuwe bloemen op van een andere soort. Bijen, vlinders, maar ook vogels weten de haag inmiddels te vinden.
Vraagje:
Misschien is het duidelijk ergens genoemd, maar heb ik er overheen gelezen:
Is de tekening die aan het begin van het artikel staat de lengte of de breedte?
Je kunt een afscheiding maken met traliewerk of zelfs gaas en die laten begroeien door verschillende kleuren vuurdoorn. Dat kan dan smal of breed worden, naar gelag je die snoeit. Wintergroen en met heel lang miljoenen bloemetjes. Er komen alle soorten bijen en andere insecten, zoals zweefvliegen op af. In de winter eten vogels de bessen en in de lente maken merels er nesten in. De stekels weren de katten uit mijn tuin. Je kunt de vuurdoorn ook als struik of struikje gebruiken of je laat de vuurdoorn tegen je huis groeien. De #1 insectenplant en de #1 voor vogels. Bovendien goedkoop en sterk.
Wat een tof idee zo, en je hebt me aan het denken gezet voor de moestuin. Daar zal de heghaag wat smaller moeten blijven ivm m2 voor de moestuin (op een conplex). Ik zou dan natuurlijk ook kunnen kiezen om eea enigzins te leiden of in elkaar te steken. Raadt je behalve de sleedoorn ivm worteluitlopers nog andere planten af? Of heb je wellicht nog andere ideeën? De bestaande frambozen zullen sowieso wel hun weg naar de haag vinden.
Dag Remi
Wij gaan ook een gemengde haag planten.
In ons plan staat de Amelanchier ovalis, de Cornus sanguinea, de Corylus avellana, de Eleagnus ebbingei, de Euonymus myrianthus, de Ligustrum ovalifolium (die we gaan weglaten gezien invasieve exoot), de Osmanthus burkwoodii, de rubus idaeus en de Sambucus nigra.
Hoe zou jij de plantafstanden aanraden? En hoe kies je welke planten er wanneer terugkomen?
De keuze van planten bij jou lijkt mij ook zeer interessant! De bolgewassen en kruiden nemen we ook mee.
Alvast bedankt voor de reactie!