Ik heb in Februari 2024, na maanden onderzoek en het bezoeken van het Energietheater in Barneveld, een lucht-water warmtepomp door Schimmel Techniek laten plaatsen. In dit artikel deel ik mijn onderzoek en keuzes voor mijn warmtepomp.
Waarom wil ik een warmtepomp?
Eneco stadsverwarming is 200 euro per maand duurder dan full electric warmtepomp verwarmen. Dat is 36.000 euro over 15 jaar! Stadswarmte in mijn wijk Vathorst is 100% gasgestookt. Belasting op gas gaat omhoog terwijl die op elektriciteit omlaaggaat. Elektriciteitsprijs gaat omlaag omdat in 2040 de duurzaam opgewekte stroom rond de Noordzee is verdubbeld. De gasprijs heeft nog invloed op de elektriciteitsprijs maar die zal niet meer plots gigantisch omhooggaan omdat we sinds 2022 een nieuwe LNG-terminal in Groningen hebben. We willen verduurzamen en het huis wordt meer waard.
Wat zijn de kosten van Eneco stadsverwarming?
Historisch verbruik: 2021 (corona) 72 GJ, 2022 (begin Oekraine oorlog) 40 GJ, 2023 33 GJ. De te verwachten kosten voor 2024 is 50GJ*45euro + 607 vastrecht + 32 meterkosten + 146 afleverset, totaal 3035 euro ex BTW, 3672 euro incl BTW per jaar (gemiddeld 306 euro maand). Uit bedrijf nemen (warmteafleverset en warmtemeter worden verwijderd) 423 euro.
Welke energielabel heeft ons huis?
Woningwaarde gaat omhoog met 1.5% per stap in energie label. Dat is ongeveer €10.000. Ons huis komt uit 2005 en heeft energielabel A, het heeft HR++ beglazing en zonnepanelen. Volgens verbeterjehuis.nl is de isolatie van mijn huis goed en we kunnen zonder verdere isolatie aan de slag met verbeteringen voor ventilatie en verwarming. De isolatie is geschikt voor een volledig elektrische warmtepomp. Volgens verbeterjehuis.nl/energiesubsidiewijzer is er 3000-4000 euro subsidie beschikbaar voor isolatie en warmtepomp
Wat voor ventilatie hebben we?
We hebben nu mechanische ventilatie (MV). Onze MV heeft drie standen 8/19/48W, dat kost niet veel stroom. Kan je vervangen door een MV met CO2 en vochtsturing, zou tot 70% zuiniger zijn, verbruik 3-70W. Als je die vervangt door ventilatie met warmteterugwinning (balansventilatie) dan moet je naar elke slaapkamer en de woonkamer aanvoerbuizen aanleggen, dat zie ik niet zitten. Gewoon vervangen door een nieuwe MV doos met CO2 en vocht sensor. Itho Daalderop 500 euro kan je zelf doen. Ventilatiedozen hebben standaardmaten en zijn makkelijk te vervangen. Je kan zelf met een stofzuiger het begin van de buis schoonmaken.
Welke vermogen heeft mijn warmtepomp nodig?
Daarvoor kan je een warmteverliesberekening doen. Dat is heel veel werk om te doen. Deze online tool berekend dat met HR++ glas en mechanische ventilatie met CO2/vochtsensor een vermogen 8.7kW (5.42kW transmissie+ 3.29kW ventilatie) nodig is. Deze website berekend 60W*167m2 10.0kW. Ik vond hier een vuistregel 1550m3 *5 = 7.8kW. In totaal hebben drie installateurs geschat dat ik een warmtepomp van ongeveer 8kW nodig heb.
Wat is de terugverdientijd van mijn warmtepomp?
Ik had een offerte van Schimmel Techniek voor een grondgebonden en een lucht-water warmtepomp gekregen. Eigen berekening van Total Cost of Ownership met prijzen van Schimmeltechniek laat zien dat t.o.v. van stadswarmte, de lucht-water warmtepomp (WP) zich na 6 jaar terugverdiend en een grondgebonden WP na 11 jaar. Pas na 66 jaar is de grondgebonden WP goedkoper dan de lucht WP. Voor het verschil in aanschafprijs (18.000 euro) kan je het huis 12 jaar verwarmen.
Wat is het te verwachten stroomverbruik van mijn warmtepomp
Deze rekenhulp op de website van het CBS geeft 1 gigajoule (GJ) = 30 m3 aardgas = 278 kWh. Dus 50GJ*278kWh = 13.900 kWh warmte. Daarnast vond ik ergens dat 1m3 gas 9.8kWh is. Dus 50GJ *30 * 9.8 = 14.700 kWh, dat ligt wel in de buurt. Met een geschatte SCOP van 4.1 verwacht ik 15.190kWh /COP4.1=3700 kWh electriciteitsverbruik. Andere berekening (vuistregel) 2* 1550 m3 = 3100 kWh. Dat kost me dan 0.33 euro *3700kWh = 1221 euro (warmtenet is 3672 per jaar, 2400 euro per jaar duurder).
Wat is mijn electriciteitsverbruik en opwek?
Ik heb 20 zonnepanelen die 5750 kWh opwekken, het huishoudelijkverbruik is 3000 kWh, de electrische auto is 2300 kWh en de warmtepomp is 3700 kWh. Ik ga niet meer zonnepanelen plaatsen, het dak ligt al vol, en salderen gaat verdwijnen. Vanwege groeiend aandeel groene stroom zal stroomprijs verder dalen, maar ook sterk variëren. We krijgen dynamische prijzen (gemiddeld goedkoper) en we gaan slimmer gebruik maken van elders opgewekte zon en windenergie, dus het aanschaffen van eigen zonnepanelen is niet meer nodig.
Wat kost vloerverwarming?
Vloerverwarming werkt vaak efficienter omdat het met lagere temperatuur, je hebt geen radiatoren en mooier uitzicht op de tuin. Onze woonkamer en keuken hebben een pracjtige 53m2 eikenvloer en is 22mm dik, waarschijnlijk zit het verlijmd en kan het niet teruggeplaatst worden. Invrezen vloerverwarming kost 3000 euro, en er gaan 16mm buizen in de vloer. Daarnaast komt er een 4150 euro gietvloer eroverheen dus het wordt 7240 euro., Dat is ook duur en het is zonder om een mooie houten vloer in de container te gooien. Er is ook een alternatief voor vloerverwarming invrezen en dat is een WARP vloer erbovenopleggen, Dat is 15mm hoog, een heeft 10mm dunne buizen en ik kreeg een offerte van 7100 euro, dus het is niet eens goedkoper. In beide gevallen moet je een week boven leven omdat de vloer moet opdrogen.
Kan ik ook mijn convectoren upgraden?
Dat kost 5000 euro, het is simpel uit te voeren, en ik behoud mijn eikenhoutenvloer. Ik heb al Jaga lage temperatuur radiatoren. Ik zou die kunnen voorzien van een SpeedComfort ventilatorsetje van de bouwmarkt maar die verhoogt de capaciteit met maar 30-50%. Er zijn ook Jaga Hybrid convectoren met fans en die kan 250% capaciteit uit hetzelfde formaat krijgen.
Benodigd vermogen woonkamer/keuken vuistregel 6mx8mx2.5m*45-60W= 5400-7200W@75C. (hele huis is 8kW)
Ik had
- Keuken 1x Jaga Mini vrijstaand l140b18h28t16, 2006W@75C, 627W@45C
- Woonkamer 2x Jaga Mini vrijstaand l140b23h13t20, 1673W@75C, 539W@45C
- Speelkamer 1x Jaga convectieput l150b18 (~1700W)
Samen 7000W@75C dus klopt wel ongeveer
Stel die vervang ik door door nieuwe Jaga Hybrid convectoren met fans
- Woonkamer en keuken, vervangen 3x Mini vrijstaand Hybrid l141b18h28t16, 1709W@45C
- Speelkamer 1xDBH upgrade SET 15, 1473W@45C
Dat is 6600W@45C, dat is ruim voldoende voor de woonkamer+keuken (het hele huis is 8kW). Ik besloot om alleen de convectoren in de woonkamer te vervangen en niet op de slaapkamers want die ’s winters zijn al 16 graden als beneden de verwarming aan staat. Op zolder heb ik nog een werkkamer die ook 21 graden moet kunnen worden en ik besloot dat ik daar met ventilatorkitjes van de bouwmarkt aan de slag zou gaan.
Wat wordt de stooklijn met nieuwe convectoren?
Als het buiten -10C is moet ik het nog warm hebben. De nieuwe convectoren leveren voldoende vermogen bij 45C CV temperatuur. Als het buiten +20C is, moet aanvoerwater iets hoger zijn, dus 30C (afhankelijk van radiator: 5C delta t voor lage temperatuur zoals vloerwerwarming en 10-20 voor traditionele radiatoren). Ik stel hem in op 45C en 30C bij buitentemperaturen van resp. -10C en 20C.
Buffervatgrootte berekenen
Een buffervat reduceert frequent in en uitschakelen, dat heet pendelen en daarmee vergroot je de levensduur van de warmtepomp. Het is een thermische massa. Bij ontdooien van de buitenunit wordt er water uit de buffer gebruikt en wordt het huis niet kouder, dus het zorgt ook voor comfort. Vloerverwarming is al een grote thermische massa en maar er wordt toch een kleine buffer gebruikt zodat het huis niet afkoelt van binnen. Dus buffer is nodig voor comfort. Vuistregel is 10l per kW warmtepomp. 10l*9kW=90l. Je kiest een slag groter dus 100l.
Boilergrootte berekenen
Over het algemeen geldt dat de efficiëntie is hoger is bij lage temperatuurverhoging. Aan de andere kant onder een delta T van 20 graden heb je weinig energieoverdracht. Een temperatuurverhoging van 30-40 graden is veelgebruikt. Voor 10l douchewater van 38C meng je 7 liter boilerwater van 50 graden met 3 liter leidingwater van 10 graden. Een zuinige douchekop is 6l/min, een normale 10l/min, een regendouche is 20l per minuut. Douchen is 6l/m*9min=54l @38C. Dan heb je dus 54/10*7=38l boilerwater per persoon nodig. Dit is een vuistregel van Schimmeltechniek geloof ik, 4p*38l+35l voor bad*1.2=224liter. Je kiest een slag groter 300l. Mocht capaciteit te laag zijn moet je eerst een zuinige douchekop nemen en dan pas de boilertemperatuur verhogen ten koste van efficiëntie. Liefst RVS boilervat want dan hoef je niet steeds de anodes te vervangen, gaat langer mee. Neem ook een boiler speciaal voor warmtepompen want die heeft een extra grote warmtewisselaar voor lage temperatuur.
Lucht-water warmtepomp
Heeft een buitenunit met fan, staat in weer en wind, werkt het hardst bij grote kou. Kan prima op dak, geluid is niet heel spannend volgens Schimmeltechniek, fan draait heel rustig, compressor maakt ook geluid en het kan trillen/resoneren. Het moet voldoen aan wettelijk 45 dbA overdag en 40dBA in de nacht, op de erfgrens met de buren. 50dB is een rustige woonwijk overdag. 40dBA is een stil kantoor of een slaapkamer. Geluid neemt af met -6dbA per meter of -3dbA per meter bij een muur. Dus een 55dBA warmtepomp op 4 meter is 38dbA. Mocht er overlast zijn kan je de buitenunit draaien, verplaatsen, een stillere setting geven, of een scherm (-3dB) of kap (-9dB) plaatsen.
Grondgebonden warmtepomp
De grondbron kan onder de oprit onzichtbaar verstopt worden. Maakt helemaal geen geluid. De bodem wordt elk jaar iets kouder, want je verwarmt je huis gedurende 9 maanden en je hebt maar 2 maanden om het huis te koelen en daarmee je bodembron op te laden, dat MOET om je bron te behouden. Installateurs moeten een berekening maken voor minimaal 25 jaar. Schimmeltechniek rekent 40 jaar. Als de grond te koud is geworden boor je een nieuwe bron onder iets andere hoek. De koude blijft maar 1 meter rond de boring hangen, dus als je iets verderop of schuinboort heb je er al geen last meer van. Werkt met circulatiepomp continue 25W. Je mag max 30C terug de bodem instoppen, dus niet actief bodemverwarmen bij negatieve stroomprijzen. Huis koelen met max 18 graden anders krijg je condens op radiatoren. Koelen merk je goed, niet als airco maar 5-7C koeler dan buiten. Voor regenereren is het noodzakelijk dat de convectoren op lage temperatuur werken of dat je vloerverwarming hebt. Deze kaart laat zien dat de bodemgeschiktheid voor een bodemwarmtewisselaar in mijn wijk Vathorst zeer goed is.
PVT water-water warmtepomp
Geen geluid. Bestaande zonnepanelen ombouwen kan niet. Werkt alleen met lage temperatuur dus je hebt echt vloerverwarming nodig. Heeft 6-10 PVT panelen nodig. Ons hoge dak is vrijwel onmogelijk voor ze, dus dan moet het op de garage, maar die is te klein en heeft last van schaduw van het huis. Niet aan te raden. Qsilence.com, quickscan geeft meteen aan dat het ALLEEN met vloerverwarming werkt.
Global Warming Potential (GWP)
De GWP geeft de broeikaswerking van gassen aan.
CO2 | R290 (propaan) | R32 | R410 | |
GWP | 1 | 3 | 675 | 2088 |
R290 heeft hogere COP dan R32 en R410. R410 en R32 verdwijnen, propaan is de toekomst. Ik wil R290
Voor/nadelen verschillende types verwarming
- Eneco warmtenet is snel warm en het allerduurst
- lucht-water warmtepomp R32, goedkoopst 13k, snel terugverdiend, geluid van buitenunit, iets minder efficient SCOP 4.4
- lucht-water warmtepomp R290, goedkoop 15k, snel terugverdiend, modern geluid van buitenunit, SCOP 4.7
- PVT is niet geschikt voor ons dak, geen zichtbare buitenunit, installateurs beginnen er niet aan, het is minder efficient bij temperaturen onder 0 en best duur 20k euro
- Grondgebonden warmtepomp langste levensduur, meest efficient, stil, seizoensopslag warmte, geen buitenunit, hoogste kosten 41k euro, SCOP 5.4, wordt nooit goedkoper dan een lucht-water warmtepomp
Vergelijken van COPs en geluid van verschillende warmtepompen
- grondgebonden hebben de hoogste SCOP vanwege constante 10C in de bodem. NIBE is als Mercedes.
- alle WP fabrikanten definieren COPs bij verschillende condities dus die kan je niet makkelijk vergelijken
- alle WP fabrikanten meten geluidsdruk met verschillende vermogens/temperaturen en volgens verschillende standaarden dus die kan je niet makkelijk vergelijken
- WeHeat Blackbird is zeer nieuw, nog weinig geïnstalleerd (kinderziektes). In 2023 gaf hun Blackbird specificatie helemaal geen geluidsmetingcondities aan en haalde zelfs nog SCOP en COP door elkaar
- Panasonic, maakt al tinetallken jaren WP’s, is een betrouwbaar Japans merk, efficiënt, mooi, en zeer goed gedocumenteerd.
Vergelijk installateurs
- Schimmel Techniek adviseerde eerst een grondgebonden WP, maar toen ik de prijs zag vroeg ik om een lucht-water WP 9kW+100l bufffer + 300l boiler vat. Houten vloer lekker laten zitten en lage temperatuur radiatoren ook lekker te laten zitten. Ze gaan alles inregelen en na een jaar opnieuw evalueren en instellen. Ze klonken heel pragmatsich, ervaren en heel eerlijk.
- Een andere installateur bouwt zelf warmtepompen, hij kwam uit de koeltechniek, instaleert veel bij supermarkten en sporthallen. Maar zijn warmtepompen draaien allemaal op R32 en hebben geen slimme sturingen zoals voor bv dynamische energieprijzen
- Nog een andere installateur verkocht alleen maar PVT systemen en wilde niet inregelen, dat moest de klant zelf maar doen
- WeHeat klonk wel interressant met hun platte dak buitenunit, weinig geluid, maar in 2023 hadden ze nog maar 350 stuks geinstalleerd en op hun website haalden ze nog SCOP en COP door elkaar en bovendien definieerden ze geluidsdruk zonder referentie naar een standaard meetmethode
- Een andere installateur installeerde nog maar 4 maanden warmtepompen en deed ook alleen maar 1 merk, en alleen R32, en wist niks van slimme besturingen
Wat heb ik gekozen
- installateur Schimmel Techniek
- warmtepomp Panasonic Aquarea 9kW L-generatie (met R290 propaan)
- warmwatertank 300 liter RVS
- buffertank 100l
- 3x Jaga Hybrid voor in de woonkamer
- 1x Jaga Hybrid Boostset voor in de convectorput
Wat heeft onze warmtepomp gekost?
- warmtepomp € 18.000 (€ 22.300 minus € 3.500 ISDE subsidie)
- radiatoren vervangen € 6.000
In totaal kost dat in mijn situatie € 25.000
Plaatsing warmtepomp
Het begon op maandag 12 februari 2024, in de ochtend kwam Stedin de stadwarmte afsluiten. Ik had 4 electrische kacheltjes geleend om het warm te houden. Schimmeltechniek begon meteen met de electrische boiler aan te sluiten zodat we de volgende ochtend weer konden douchen. Dat is nou comfort.
De binnenunit staat in de garage. En werd met buizen en kabels door de kruipruimte op de water en CV aansluiting in de meterkast aangesloten.
En de buitenunit staat er rechtboven op het dak.
Op de vierde dag werkte de warmtepomp en kreeg ik uitleg over de werking. In de weken daarna wilde ik nog graag de de buizen isoleren, en dat kon ik makkelijk zelf doen.
In de weken erna maakte Schimmel Techniek op afstand via internet verdere instellingen om de warmtepomp comfortabel en efficient te maken. Vanwege de efficiëntie heb ik de boiler ingesteld dat die elke middag tussen 14 en 17 uur op het warmste moment van de dag de boiler verwarmt. Vanwege de efficientie heb ik hem ingesteld op 46 graden. Mocht het zo zijn dat de kinderen ’s avonds in bad gaan en wij allebei gesport hebben, dan hebben we ’s ochtens geen warm water meer.
Daarom mag de WP ook ’s nachts de boiler naar 42 graden verwarmen, dan is er genoeg warm water om kort te douchen. Maar dat gebeurt meestal niet omdat de temperatuur ’s nachts meestel nog niet zo ver afgekoeld is. Tevens heb ik het wekelijks sterilisatiepogramma met het COP1 verwarmingsspiraal uitgezet, in plaats daarvan gebruik ik dus de warmtepomp met COP4 om de boiler naar 60 graden te brengen. Dit is een R290 propaan hoge temperatuur warmtepomp dus die kan dat zonder problemen.
Plaatsing Jaga Hybrids
In april 2024 werden de oude Jaga LTV convectoren vervangen door de nieuwe Jaga Hybrids met ventilatoren. Dat duurde ook 1 dag. Omdat deze convectoren stroom nodig hebben werd er in de meterkast een nieuwe groep aangelegd en de kabels lopen door mijn kruipruimte en komen bij de Jaga’s weer boven de vloer. In de poten van de Jagas werden onzichtbaar stopkontakten aangelegd voor de 24V adapters. Ik heb Schimmel Techniek gevraagd de nieuwe Jaga’s niet op de houten vloer maar op het beton te plaatsen dus ze hebben nette gaten in mijn vloer gezaagd.
Het afgiftesysteem werd door Schimmeltechniek ingeregeld door de WP op vol vermogen te zetten en met twee sensoren het temperatuurverval op de convectoren te meten. De nieuwe Jaga’s werden op 5 graden verval ingesteld. In alle andere vertrekken werden de oude radiatoren op, ik geloof, 10 graden verval ingesteld.
In de warmtepomp werd het systeem temperatuurverval ingesteld op 10 graden verval zodat die de flow kan reduceren als dat verval bereikt is. De maximale flow stond op standaard op 20l/m, geloof ik, en die werd gereduceerd naar 12l per minuut omdat de buizen suisten.
Mijn ervaring met de Jaga Hybrids
- het wordt sneller warm dan met gewone radiatoren
- het geluid is vergelijkbaar met een koelkast
- 19 graden voelt even warm als 20 graden met gewone radiatoren
- het leek wel of the COP met 30% verhoogd werd.
Daarna heb ik wel samen met een timmerman de gaten in de vloer met echt eikenhout laten vullen
Koelen met een warmtepomp
In het begin liep er 6 graden water doorheen het koelde fantastisch, buiten was het 29 graden en binnen 21 graden, alleen lagen er na een paar uur lagen er condensplasjes onder de radiatoren
Schimmel Techniek heeft daarna de aanvoertemperatuur op afstand veranderd naar 18 graden. Sindsdien geen plasjes meer. Het is lastig koelen tot 20 graden, maar als het buiten 30 graden is kan je het binnen wel naar 25 brengen. Overigens voor koelen moeten de fans op de hoogste stand en dan is het geluid wel erg aanwezig.
Radiator op mijn werkkamer
Nu er niet meer 75 graden maar 45 graden door de CV leidingen loopt wil het op mijn werkkamer niet meer voldoende warm worden. Immers het afgiftevermogen is ruim 3x zo klein geworden. Ik heb heatfan en speedcomfort radiator fan kitjes besteld en geplaatst op mijn radiator type11. Je merkt echt veel meer warmte in de kamer. Maar ze passen er niet op want mijn type11 radiator hangt te dicht tegen de muur. Daarnaast moet er een stopcontact in de buurt zijn, lopen er allemaal lelijke draadjes, en het geluid is wel erg aanwezig. Ik besloot om mijn 160x60cm type11 radiator te laten vervangen door een 180x60cm type22 en die heeft 2.25x zo veel vermogendat is nog niet 3 keer, maar de komende winter zal ik merken of ik niet alsnog radiator fan kitjes moet plaatsen.
Performance
Het gaat natuurlijk over de performance als het vriest, en mijn warmtepomp is pas 15 februari aangezet, dus ik heb daar geen goede cijfers over, maar het lijk erop dat de SCOP, dus voor het hele jaar, voor warmwater 4.5 is, en voor CV is het 4.7. Ik zal binnenkort hier meer COP plaatjes plaatsen en na een jaar terug komen met jaarresultaten.
Ik heb een passie voor het ontwerpen van draadloze elektronica op zonne-energie en laag vermogen. Daarbij ben ik expert in het ontwerpen van schema’s en PCB design en het testen van elektronica in een PCBA-productieomgeving. Mijn credo is “houd het kort en simpel”.
Eén reactie op “Hoe ik tot de keuze voor mijn warmtepomp ben gekomen”